Ο χαρταετός

Το πέταγμα του χαρταετού και η πνευματική πορεία του ανθρώπου.

του Νικήτα Καυκιού.

-Τι κάνετε εδώ στο μοναστήρι; ρώτησαν κάποτε ένα μοναχό.
Κι’ αυτός αποκρίθηκε:
«Πέφτουμε και σηκωνόμαστε, και πάλι πέφτουμε και πάλι σηκωνόμαστε
και ξαναπέφτουμε και ξανασηκωνόμαστε».

- Η πνευματική πορεία δεν είναι μια γραμμική, προοδευτική πορεία προς τη θέωση. Δεν υπάρχουν συγκεκριμένα, διαφοροποιημένα, διαδοχικά πνευματικά στάδια που οδηγούν στην αγιότητα. Αλλά μια ατέρμονη, προσωπική δυναμική, εξελικτική, σταυροαναστάσιμη διαδικασία η οποία χαρακτηρίζεται από παλινδρομήσεις, οπισθοχωρήσεις, κρίσεις, στασιμότητες, παλινδρομήσεις, νίκες, ήττες, επιτυχίες και αποτυχίες .

Θα μπορούσαμε να παρομοιάσουμε την πνευματική πορεία με το πέταγμα του χαρταετού:

• Τα υλικά του χαρταετού εικονίζουν τα βιολογικά μας δεδομένα.
• Τα ζύγια, την ψυχοσυναισθηματική ισορροπία.
• Η ουρά, τον προσωπικό σταυρό.
• Ο σπάγκος, τη σωφροσύνη που μας γειώνει στην πραγματικότητα και δεν επιτρέπει στα μυαλά μας να πάρουν αέρα.
• Οι χειρισμοί που απαιτούνται, τη διάκριση.
• «Κεφάλι» κρατάει ο πνευματικός πατέρας ο οποίος είναι οδηγός και συμπαραστάτης.
• Ο άνεμος είναι το πνεύμα του Θεού, η Χάρη χωρίς την οποία τίποτε δεν γίνεται.

Όταν ο άνεμος είναι καλός και ο χαρταετός καλοζυγισμένος το πέταγμα γίνεται εύκολα. Συνήθως όμως κάτι δεν πάει καλά και χρειάζεται επίμονη προσπάθεια μέχρι να σηκωθεί ψηλά ο χαρταετός και να «βρει τον αέρα του»: προσθαφαίρεση ουράς, σκουλαρίκια, διόρθωση στα ζύγια, τρέξιμο, ξεμπέρδεμα καλούμπας κλπ. Συχνά μπερδεύεται ο σπάγκος, ο αετός πέφτει σε αγκαθωτούς θάμνους, ψάχνουμε να τον βρούμε, χτυπάμε, ιδρώνουμε, φωνάζουμε, νευριάζουμε, μαλώνουμε ή ζηλεύουμε τους άλλους που πάνε ψηλότερα.

Όταν ο αετός ανεβαίνει ψηλά νιώθουμε τη βεβαιότητα ότι τα καταφέραμε. Όταν πέφτει βολίδα ή παίρνει τούμπες ή γέρνει, τρέχουμε, αμολάμε και μαζεύουμε καλούμπα προσπαθώντας να του δώσουμε ύψος ενώ μέσα μας εναλλάσσονται συναισθήματα ενθουσιασμού και απογοήτευσης. Την ώρα της πάλης ξεχνάμε ότι το πέταγμα εξαρτάται κυρίως από τον άνεμο και την κατασκευή του αετού και παλεύουμε απεγνωσμένα να τον ανεβάσουμε ψηλά σαν να εξαρτώνται όλα από τη θέληση, τη δύναμη και την τεχνική μας.

Όταν ο αετός βρει τον αέρα του (αρπαγή από τη Χάρη) κρατιέται μόνος του στον ουρανό (ζωή προσευχής) αρκεί να τον κρατάμε με την άκρη του σπάγκου στο έδαφος (ταπείνωση). Βέβαια πάλι μπορεί να υπάρξουν προβλήματα όπως: να σταματήσει ο άνεμος (άρση της Χάριτος) ή να μας ξεφύγει ο αετός, αν τραβάει πολύ ο αέρας και δεν τον έχουμε στέρεα δεμένο (υψηλοφροσύνη). Και αλίμονο, όσο ψηλότερο είναι το σημείο από το οποίο θα πέσει ο αετός μας τόσο περισσότερες είναι οι πιθανότητες να συντριβεί.

Οι περισσότεροι από εμάς αρχίζουμε και τελειώνουμε την πνευματική μας πορεία χωρίς ποτέ να ανεβούμε τόσο ψηλά ώστε να «βρούμε τον αέρα μας». Έτσι ενώ γλιτώνουμε τον κίνδυνο μιας τελειωτικής πτώσης, δεν χαιρόμαστε ποτέ την ανάβαση στους ουρανούς.

«Αγγέλων εστί το μη πίπτειν, ίσως ουδέ δυναμένων, ως φασίν τινές, ανθρώπων δε το πίπτειν κaι πάλιν αvίστασθαι, οσάκις αν τούτο συμβή»
Οσ. Iωάννης της Κλίμακος

- Πάντως αδελφοί μου να μην ξεχνάμε ότι η πνευματική πορεία προσομοιάζει με πέταγμα χαρταετού και όχι με αεροπορικό ταξίδι. Δεν μπορούμε να ζήσουμε το ανέβασμα στους ουρανούς, καθισμένοι σε αναπαυτικές πολυθρόνες, απολαμβάνοντας το ζεστό καφεδάκι που μας προσφέρει η όμορφη αεροσυνοδός. Χρειάζεται να ματώσουμε μέχρι να μας αρπάξει η Χάρη σε πέταγμα υψηλό. Η πνευματική πορεία είναι ακρότατη περιπέτεια και όχι ταξίδι αναψυχής. Και το πνεύμα του Θεού που πνέει όπου θέλει, προτιμά να δροσίζει ως αύρα τους ριψοκίνδυνους λάτρες της περιπέτειας. Ιδιαίτερα όταν πρόκειται για περιπέτεια σταυρική χάριν της αγάπης.

- Σε όλη τη διάρκεια της επίγειας διαδρομής του ο χριστιανός καλείται να εγκαταλείπει τους αυτό-προστατευτικούς, αμυντικούς μηχανισμούς και να πληγώνεται στην Αλήθεια, τη θυσία και την Αγάπη. Όσο περισσότερο ανοίγεται στην αγάπη και ωριμάζει εν Αγίω Πνεύματι τόσο περισσότερο λυπάται για το κακό και την αμαρτία. Τα αισθητήριά του οξύνονται και πάσχει συνειδητοποιώντας το μέγεθος της απόστασης του κόσμου από την Θεία Αγάπη. Η εμπειρία της οδύνης τον αναγκάζει να προσεύχεται υπέρ της σωτηρίας του κόσμου. Μόνο η Χάρη απαλύνει, γλυκαίνει και θεραπεύει τα τραύματα της αγωνίας του. Ο χριστιανός δεν αναπαύεται σε μια στατική κατάσταση μακάριας, πνευματικής ευδαιμονίας. Ενώ πορεύεται προς τον Χριστό πληγώνεται και θεραπεύεται, απογοητεύεται και ενθουσιάζεται, χαίρεται και λυπάται, αμφιβάλλει και πείθεται, εμπνέεται και στεγνώνει, γνωρίζει και παραμένει αμαθής, αγαπά και οργίζεται, καταλαβαίνει και απορεί.
- Δεν πρόκειται για σταδιακή ανάβαση κλίμακος. Αλλά για δαιδαλώδη διαδρομή με ανηφόρες και κατηφόρες, παγίδες και σημεία ανάπαυσης, στενά και ευρύχωρα διαστήματα, όμορφα και εφιαλτικά τοπία.

Έρχονται στιγμές που νιώθουμε βέβαιη την πίστη μέσα μας, τη σχέση μας με το Θεό ζωντανή και έντονο το μεράκι για υπακοή, άσκηση και διακονία. Έρχονται στιγμές που αμφιβάλλουμε για όλα, νιώθουμε το Θεό να πεθαίνει στην απουσία της προσευχής και αισθανόμαστε την ανάγκη να στηρίξουμε ψυχολογικά τον ετοιμόρροπο εαυτό μας αναζητώντας παρηγοριά ακόμη και στην αμαρτία.

Αμφιβάλλουμε, νιώθουμε αποπροσανατολισμένοι και χαμένοι, θέλουμε να τα παρατήσουμε και να γυρίσουμε πίσω, φοβόμαστε ότι δεν θα καταφέρουμε να φτάσουμε ως το τέλος και θα χαθούμε, τραυματιζόμαστε, πληγωνόμαστε, πονάμε, πέφτουμε και σηκωνόμαστε πάλι και πάλι. Επιστρέφουμε στην αμαρτία, αισθανόμαστε μοναξιά και τρόμο, παρηγοριά, θέρμη αγάπης και σκληρή παγωνιά. Βλέπουμε κάποιο φως και το χάνουμε και το ξαναβρίσκουμε και το ξαναχάνουμε. Μετανιώνουμε που ξεκινήσαμε, αισθανόμαστε εξαπατημένοι, προδομένοι, εγκαταλειμμένοι και μετά πάλι γεμίζουμε με ελπίδα, θάρρος και αισιοδοξία.

Άλλοτε η σκοτεινή νύχτα της ψυχής διαρκεί λίγα λεπτά και άλλοτε χρόνια. Μερικές φορές νιώθουμε άδεια, ξεραμένα κούτσουρα που τα σέρνουν ανεξέλεγκτες δυνάμεις και άλλοτε αισθανόμαστε αγαπημένα παιδιά του Θεού, προστατευμένα κατά πάντα από τη Χάρη Του.

Μας ενθουσιάζουν οι προκλήσεις της Αγιοπατερικής διδασκαλίας και θέλουμε να ακολουθήσουμε τα χνάρια των Αγίων και μετά παγωμένοι, παραμιλάμε στα εικονίσματα ξερά τα λόγια της προσευχής και μας φαίνονται όλα μηχανικά, μάταια, ανόητα και ψευδή. Αισθανόμαστε τους ουρανούς κλειστούς και τη Χάρη του Θεού ανύπαρκτη και μετά πάλι ζωντανεύει μέσα μας η ελπίδα, μας επισκέπτεται η Χάρη, ζεσταίνεται η καρδιά μας με την μετάνοια και θέλουμε πιο πολύ από όλα να ζωντανέψουμε τη σχέση μας με το Θεό. Μετανιώνουμε για την παγωνιά που έκτισε μέσα μας η αμαρτία και λαχταράμε τη θέρμη της Θείας αγάπης.

Οι καρποί της Χάριτος (χαρά, μακροθυμία, πίστη, πραότης, εγκράτεια) ενισχύουν τη σχέση μας με το Θεό και μετά παγώνουμε τη ζωή μας στην αμαρτία και διώχνουμε τη Χάρη. Νιώθουμε το Θεό κουφό και ανάλγητο στις παρακλήσεις μας και απογοητευόμαστε φθάνοντας μέχρι την απιστία.

Αναδύονται μέσα μας ανόητες σκέψεις που δεν αντέχουμε να ομολογήσουμε ούτε στον ίδιο μας τον εαυτό. Σκέψεις που μας προσβάλλουν και μας εξευτελίζουν, παρορμήσεις αισχρές, αισθήματα απαράδεκτα, επιθυμίες στρεβλές. Αισθανόμαστε μέσα μας συγκρούσεις, μετά ισορροπία και μετά πάλι συγκρούσεις.

Ανακαλύπτουμε κίνητρα φτωχά και διεστραμμένα να κρύβονται πίσω από την επιφάνεια της αρετής μας. Αυξάνουμε σε αυτογνωσία και συνειδητοποιούμε ότι αυτό που κάποτε νομίζαμε αρετή ήταν αμαρτία. Αυτό που νομίζαμε ότι προσφέραμε στο Θεό υπηρετούσε μόνο τις ατομικές μας ανάγκες. Η ωριμότητα του χθες αποκαλύπτεται ως η ανωριμότητα του σήμερα. Η αρετή του χθες ως η αμαρτία του σήμερα.
Με τα χρόνια καταλαβαίνουμε ότι οι ατομικές μας προσπάθειες δεν μας σώζουν. Απλά αποκαλύπτουν το μέγεθος της αδυναμίας μας. Οι εξαντλητικές αποτυχίες, μας προετοιμάζουν για να καταθέσουμε συντετριμμένο τον εαυτό μας στον Χριστό. Να εγκαταλείψουμε τις προσδοκίες μας στην πρόνοια της Αγάπης του. Να Του επιτρέψουμε να μας κάνει ότι θέλει, όπως θέλει.

Δεν υπάρχουν ελεγχόμενες τεχνικές για να προσελκύσουμε εσπευσμένα τη Χάρη και να αγιασθούμε ανώδυνα. Τίποτε δεν μπορεί να απαλλάξει την ψυχή μας από το χρονικό του πάθους της. Το κυνήγι της Χάριτος θηρεύει μόνο αποτυχία. Ο αγιασμός δεν είναι του θέλοντος και του τρέχοντος αλλά του ελεούντος Θεού.

- Η αγιότητα δεν βιώνεται ως ακύμαντη μακαριότητα αλλά ως σταυροαναστάσιμη περιπέτεια. Δεν υπάρχει ένα τελικό στάδιο φωτισμού από το οποίο και μετά η ζωή συνεχίζεται ως πνευματική ευδαιμονία. Μέχρι το τέλος η σχέση με το Θεό είναι σταυρός και ανάσταση. Ο ίδιος ο Ιησούς Χριστός στο τέλος της επίγειας πορείας Του δεν επιβραβεύεται με ψυχοσωματική ανάπαυση ή κοινωνική αναγνώριση αλλά τιμωρείται με ατιμωτικό θάνατο.
Μετά τη βίωση της εγκατάλειψης ακόμη και από τον Θεό Πατέρα, ολοκληρώνει το έργο του.
Μετά την ταπεινή αποδοχή του ατιμωτικού θανάτου, δοξάζεται.
Μετά την κάθοδο στον Άδη, ζει ως οντολογικό συνακόλουθο το γεγονός της Ανάστασης.
Αν πιστέψουμε ότι ήλιος εξακολουθεί να λάμπει πάντοτε πίσω από τα σύννεφα θα μπορέσουμε από τώρα να γίνουμε συνδαιτυμόνες της επουρανίου βασιλείας. Διότι αυτό που περισσότερο μας εξουθενώνει στην αμαρτία είναι η απογοήτευση και αυτό που περισσότερο μπορεί να δυναμώσει μέσα μας την πίστη είναι η ελπίδα.

www.psyche.gr/-Δημοσιεύθηκε στην εφημ. Χανιώτικα Νέα στις17/02/07

Το Καρναβάλι

Αφορμή για αυτό το κείμενο στάθηκε η ραδιοφωνική εκπομπή "Ελληνοφρένεια" της 24.2.2012 όπου ακούστηκε ένα χορωδιακό τραγούδι με τίτλο "Το Καρναβάλι" τραγουδισμένο από πρώην πολιτικές κρατούμενες της περιόδου 1948-1952.


Σκέφτηκα αρκετά αν πρέπει να αναφέρω εδώ την ιστορία που θα διαβάσετε παρακάτω. Αξίζει τώρα να αναμοχλεύουμε εκείνο το συγκεκριμένο παρελθόν; Ότι έγινε έγινε και προχωράμε παρακάτω. Ιδιαίτερα τώρα που έχουμε να αντιμετωπίσουμε μιά άλλη ζοφερή πραγματικότητα.


Κι όμως! Δεν είναι μόνο η οφειλή που έχουμε όλοι να μελετάμε την σύγχρονη ιστορία, ιδιαίτερα όσοι γεννηθήκαμε σε αυτή τη πόλη και θυμόμαστε ακόμα από παιδιά γειτονιές σαν αυτή των παλαιών φυλακών Αβέρωφ. Είναι και κάτι πιό σημαντικό. Πρέπει να θυμόμαστε.  Ονόματα, πρόσωπα, επαγγέλματα, προσφορές, βάσανα. Ανεξάρτητα σε ποιά πλευρά ανήκαν. Αρκεί που πίστευαν ότι αυτό που έκαναν ήταν το καλύτερο για την Ελλάδα.
ΚΣ

ΓΥΝΑΙΚΕΙΕΣ ΦΥΛΑΚΕΣ ΑΦΕΡΩΦ 1948-1952

Έτος 1949 και η Ελλάδα από άκρη σε άκρη μετράει τις πληγές της. Πληγές που αιμορραγούσαν από εκτελέσεις, διωγμούς, φυλακίσεις και μεταναστεύσεις. Η Ελλάδα χωρισμένη στα δυό. Στους νικητές και στους ηττημένους. Ηττημένοι που εξορίζονται στα ξερονήσια για να "ανανήψουν", ηττημένοι που φυλακίζονται για να τιμωρηθούν. Με λίγα λόγια: "Ουαί τοις ηττημένοις!".

Υπάρχουν και γυναίκες φυλακισμένες. Στις γυναικείες φυλακές Αβέρωφ, εκεί που σήμερα είναι ο Άρειος Πάγος. Στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας.

Από τη πρώτη στιγμή οι φυλακισμένες, άλλες καταδικασμένες σε πέντε χρόνια, άλλες σε δέκα, άλλες ισόβια, άλλες σε θάνατο, οργάνωσαν τη ζωή τους μέσα στη φυλακή, φτιάχνοντας άμυνες για να αντέξουν πίσω από τα κάγκελα. Δημιούργησαν έτσι μιά άλλη κοινωνία μέσα στη φυλακή. Ότι ήξερε η κάθε μία το προσέφερε και στις άλλες.

Έτσι κάθε πρωί η Βούλα Μαγουλά και η Ελένη Κολεΐδου είχαν αναλάβει τη γυμναστική των κρατουμένων γυναικών.

Οι γιατρίνες Ηρώ Χατζημάρκου, Μαντώ Δημητριάδου, Μαρία Νικολέτου έσωσαν πολλές γυναίκες φροντίζοντας να μεταφερθούν έγκαιρα σε νοσοκομεία. Οι φοιτήτριες οδοντιατρικής Ζωή Αρσένη, Καίτη Παπαδάκη, Ελένη Παπαθεοδώρου, Λίτσα Ραμπαούνη και η Φιφή Χελιώτη έγιναν βοηθοί του οδοντιάτρου των φυλακών.

Οι δικηγόροι Αργυρώ Δροσάκη, Αριάδνη Χριστοπούλου, Δανάη Κουχτσόγλου μελετούσαν και προσπαθούσαν να βρουν στοιχεία αθωωτικά για την αναίρεση της ποινής των μελλοθανάτων.












Οι φιλόλογοι Ειρήνη Ζάγκα, Λίζα Κότου, Λίτσα Νάση, Κλειώ Πολυζωίδου, Χάρις Σαρκοπούλου, Μαρούσα Σαρλή, Τούλα Τσιτίλου, Ιφιγένεια Ψαλτοπούλου, διδάσκουν αυτές που άφησαν το γυμνάσιο και εκείνες που προορίζονταν για το πανεπιστήμιο. Μέχρι και ξένες γλώσσες δίδασκαν η Άννα Εφραιμίδου, η Ηρώ Ιωαννίδου, η Μπεάτα Κιτσίκη, η Νίνα Ξανθού και η Αύρα Παρτσαλίδου.

Λογιστικά δίδασκαν η Δήμητρα Αλεξανδρίδου, Ελένη Γαλέου, Ελπίδα Μαλιοπούλου, Φρόσω Πετρίτση, που κατάφεραν να εκπαιδεύσουν τέλειες λογίστριες οι οποίες δούλεψαν αργότερα και έβγαλαν το ψωμί τους από αυτή τη δουλειά.

Οι ηθοποιοί Μαλαίνα Ανουσάκη, Σωτηρία Ιατρίδου, Ολυμπία Παπαδούκα και Μαρία Φωκά, ανέλαβαν την ψυχαγωγία των κρατουμένων, ενώ οι νηπιαγωγοί Δέσποινα Ζυμαρίδου, Άννα Κατσούλη, Βούλα Μαγουλά, Άννα και Ελένη Πέπα ασχολούνταν με τα 90-100 παιδιά που βρίσκονταν στη φυλακή με τις μητέρες τους.

Τα στοιχεία και τα ονόματα των φυλακισμένων γυναικών είναι από το βιβλίο της Ολυμπίας Παπαδούκα "Γυναικείες Φυλακές Αβέρωφ".

Γράφει μιά κρατούμενη:

"Στις 29 Αυγούστου 1949 τελείωσε ο πόλεμος με συντριπτική ήττα για μας. Ούτε έντιμη συνθηκολόγηση ούτε ελπίδα πια για μια γενική αμνηστία. Ουαί τοις ηττημένοις. Τον Δεκέμβρη του '49 μετά από επέμβαση του ΟΗΕ σταμάτησαν οι εκτελέσεις και το 1952 η θανατική ποινή μετατράπηκε σε ισόβια. Γιορτάσαμε με το δικό μας τρόπο το χαρμόσυνο νέο. Ήταν μια όμορφη μέρα. Μεσημέρι; Απομεσήμερο; Θα σας γελάσω. Εκείνο που θυμάμαι καλά είναι ότι ήταν ώρα κοινής ησυχίας και όλες σχεδόν βρισκόμασταν στους θαλάμους. Και οι θανατοποινίτισσες στους δικούς τους. Κάποιος δικηγόρος έφερε την είδηση στη φυλακή. Η κρατούμενη πελάτισά του τον παράτησε σύξυλο όρμησε στο διάδρομο και από το ανοιχτό παράθυρο που έβλεπε στην αυλή φώναξε με όλη της τη δύναμη. Η ποινή του θανάτου μετατράπηκε σε ισόβια. Μονομιάς μια βουή ξεσηκώθηκε απο άκρη σε άκρη και όσο πήγαινε δυνάμωνε. Τρέχαμε από τους επάνω ορόφους, φωνάζαμε, κατρακυλούσαμε στις σκάλες, βροντοκοπούσαμε τα τσόκαρα - όλες φορούσαμε τσόκαρα - σαν να γινόταν επέλαση ιππικού, πετιόμασταν από τους κάτω θαλάμους, σπρώχναμε και σπρωχνόμαστε και πήξαμε μπροστά στους δύο θαλάμους των μελλοθανάτων που ήταν δεξια και αριστερά, στη κεντρική πόρτα της αυλής. Ο κόσμος φωνάζει, ανυπομονεί. Που ήταν οι θανατοποινίτισσες; Γιατί δεν βγαίνουν; Γιατί αργούν;"

Απόσπασμα από κείμενο της Ελένης Καμουλάκου - Κυβέλου.

Από τις γυναικείες φυλακές Αβέρωφ, ένα τμήμα μιάς χορωδίας που είχαν συστήσει το 1948 ξαναβρέθηκε το 1977 (μετά δηλαδή από 30 χρόνια) και ηχογράφησε τα τραγούδια που τραγουδούσε στις φυλακές, όπως ακριβώς τα έλεγε. Ένα μοναδικό ντοκουμέντο που δυστυχώς εξαιτίας της λογοκρισίας δεν κυκλοφόρησε τότε. Αργότερα, 55 χρόνια μετά τη φυλακή, με τη σύμφωνη γνώμη των εν ζωή κρατουμένων γυναικών κυκλοφόρησε ελεύθερα αυτό το ιστορικό ηχογράφημα που σκοπό έχει να διασώσει ένα αυθεντικό, κοινωνικό, ιστορικό και πολιτιστικό ντοκουμέντο.

Ακολουθεί ένα τραγούδι από αυτή την ηχογράφηση.

Το Καρναβάλι

Ο ελκυσμός των θανάτων

Του Αγ. Ιουστίνου Πόποβιτς

Ζώντας, ο Χριστός, με το πλήρωμα της Θεότητάς Του, στο σώμα Του, την Εκκλησία, ασταμάτητα αναζωογονεί τους «τεθνηκότας από τις αμαρτίες», τους εξυψώνει από τον τάφο της αμαρτωλότητας, τους ανασταίνει από τους νεκρούς και τους τοποθετεί στους ουρανούς. Η αμαρτία είναι Θεο-αντίθετη δύναμη, θανατώνει τον άνθρωπο σε ό,τι είναι του Θεού! Τον θανατώνει για να μη ζει κοντά στον Θεό. Του θανατώνει τον νου, για να μη γνωρίζει τον Θεό, για να ξεχνά τον Θεό, του θανατώνει την καρδιά για να μην αισθάνεται τον Θεό. Του θανατώνει τη συνείδηση, για να μη διορθώνει τον εαυτό του. Του θανατώνει την θέληση, για να μη θέλει τον Θεό. Με τις παραβάσεις και τις αμαρτίες τους οι άνθρωποι ελκύουν στον εαυτό τους «τόσο θάνατο», ώστε αληθινά γίνονται «ψυχικά νεκροί» και διαμέσου της αμαρτίας μόνοι τους αδιάκοπα «θάβονται» σε απειράριθμους τάφους, καταβυθίζονται σε άπειρους θανάτους. Τι διακρίνει την αμαρτία, με τι χαρακτηρίζεται η αμαρτία; Με το ό,τι χωρίζει τον άνθρωπο από τον Θεό, ο οποίος είναι η πηγή της ζωής, και τον γεμίζει με κάθε τι το θανατηφόρο. Όταν η αμαρτία ωριμάσει στον άνθρωπο και αυτός ευχαρίστως την κάνει τότε γεννιέται σ’ αυτόν αμέσως ο θάνατος. Διαμέσου μιας αμαρτίας γεννάται ένας θάνατος, και διαμέσου πολλών αμαρτιών γεννώνται πολλοί θάνατοι.

Αλάνθαστη είναι η αλήθεια του αιώνιου Ευαγγελίου του Θεού «η δε αμαρτία αποτελεσθείσα αποκύει θάνατον» (Ιακ. 1,15). Κάθε αμαρτία στον άνθρωπο είναι τα γενέθλια ενός θανάτου και ακόμη η «μήτρα» ενός θανάτου και ακόμη παραγωγός και γεννήτορας ενός θανάτου. Μα όσο και να μη θέλεις, θα πληρώσεις για την αμαρτία, που πάντοτε είναι θάνατος και μόνο θάνατος «τα οψώνια της αμαρτίας θάνατος» (Ρωμ. 6,23). Διαμέσου κάθε αμαρτίας, είσαι ήδη ψυχικά νεκρός και όσο δεν μετανοιώνεις για την διάπραξή της (αλλά παραμένεις σ’ αυτήν), είσαι νεκρός απέναντι σε ό,τι είναι του Θεού, σε ό,τι είναι Θεϊκό, αθάνατο και αιώνιο. Μένεις πάλι με πείσμα και με τη θέ­λησή σου στις αμαρτίες; Τότε μένεις οπωσδήποτε σε πολλούς θανάτους, οι οποίοι επίμονα και χωρίς έλεος σου θανατώνουν την ψυχή, την καρδιά, το μυαλό, τη συνείδηση και το θέλημα για ό,τι είναι του Θεού δηλαδή για την αλήθεια, για την δικαιοσύνη, για την αγάπη, για τη ζωή.

Πραγματικά, οι αμαρτίες μόνο αυτό κάνουν: αποθεοποιούν τον άνθρωπο, τον θανατώνουν ψυχικά, τον «καθιστούν» νεκρό. Ποιόν από τους ανθρώπους αφήνουν οι αμαρτίες που να μη τον οδηγήσουν σε άπειρους ψυχικούς θανάτους; Ποιός από μας δεν πέθανε από την αμαρτία με πολλούς τρόπους; Εδώ ο κανόνας δεν έχει εξαίρεση. Όλοι οι άνθρωποι είναι κάτω από την αμαρτία, όλοι οι άνθρωποι, Ιουδαίοι ή ειδωλολάτρες, είναι κάτω από τις φοβερές τους πτώσεις (που προήλθαν από την αμαρτία). Κάθε ένας βρίσκεται σε άπειρους τάφους, σε άπειρους θανάτους, γιατί ο καθένας βρίσκεται «υπό το κράτος» πολλών αμαρτιών. Φοβάσαι τον θάνατο; Γιατί όμως δεν φοβάσαι την αμαρτία; Ενώ διπλά πρέπει να την φοβάσαι, γιατί είναι απερίγραπτα πιο φοβερή από τον θάνατο, γιατί αυτή είναι η παραγωγός, αυτή είναι η γεννήτρια του θανάτου. Θέλεις να καταστρέψεις τον θάνατο; Κατάστρεψε πρώτα την αμαρτία και έτσι κατέστρεψες και το θάνατο. Αλλά εσύ δεν μπορείς να κατορθώσεις αυτό; Ούτε και εγώ μπορώ, αλλ’ ούτε και κανένας από τους ανθρώπους, γιατί όλοι εμείς είμαστε «νεκροί από τις αμαρτίες». Για να καταστραφεί η αμαρτία απαραίτητη είναι όχι ανθρώπινη αλλά θεϊκή δύναμη και όχι απλά και μόνο θεϊκή δύναμη, αλλά όλος ο Θεός, γιατί κάθε αμαρτία είναι διαβολική δύναμη και ακόμη περισσότερο, όλος ο διάβολος. Αν παρατηρήσεις από μία πλευρά και από πολλές πλευρές την αμαρτία, τότε σ’ αυτήν θα βρεις μόνο τον διάβολο, τον διάβολο, τον διάβολο και τίποτε άλλο.

Γιατί κάθε αμαρτία είναι δυνατή, στον ανθρώπινο κόσμο μας, με την επιρροή του διαβόλου, γι’ αυτό και κατέβηκε στη γη, σε μας, όλος ο Θεός, για να μας ελευθερώσει από την αμαρτία, το θάνατο και το διάβολο. Ναι, γι’ αυτό ο Κύριος Ιησούς Χριστός κατέβηκε και έζησε ανάμεσά μας, για να μας αναζωογονήσει και να μας αναστήσει από όλους τους θανάτους, εμάς τους «νεκρούς από την αμαρτία». Και Αυτός το έκανε αυτό και αδιάκοπα, από αιώνα σε αιώνα, το κάνει με όλους εκείνους που με πίστη -θερμουργό- τον πλησιάζουν. Γιατί όλος είναι στην εκκλησία Του, στο σώμα Του, που Αυτός είναι κε­φαλή της. Αυτός είναι το «πλήρωμα του τα πάντα και εν πάσι πληρουμένου» (εφεσ. 1,23). Όλα σε σας οι οποίοι πιστεύετε, όλα στη ψυχή σας, στη καρδιά σας, σε ολόκληρη την ύπαρξή σας. Και όταν σε σας είναι Αυτός, όταν σε σας είναι όλος ο Θεός, τότε πώς είναι δυνατό να σταθούν (σε σας) οι αμαρτίες, που σε αυτές βρίσκεται όλος ό διάβολος;

(Αγ. Ιουστίνου Πόποβιτς, «Προς Εφεσίους Επιστολή Απ. Παύλου», εκδ. Βασ. Ρηγόπουλου, Θεσ/νίκη, σ.73-75)

Καταραμένε Έλληνα!

Καταραμένε Έλληνα!

Όπου να γυρίσω τη σκέψη μου, όπου και να στρέψω την ψυχή μου, μπροστά μου σε βλέπω, εσένα βρίσκω... Τέχνη λαχταρώ, Ποίηση, Θέατρο, Αρχιτεκτονική, εσύ μπροστά πρώτος και αξεπέραστος. Επιστήμη αναζητώ, Μαθηματικά, Φιλοσοφία, Ιατρική, κορυφαίος εσύ και ανυπέρβλητος! Για Δημοκρατία διψώ, Ισονομία και Ισότητα, εσύ μπροστά μου ασυναγώνιστος και ανεπισκίαστος. Καταραμένε Ελληνα, καταραμένη γνώση. Γιατί να σε αγγίξω; Για να αισθανθώ πόσο μικρός είμαι, ασήμαντος, μηδαμινός; Γιατί δεν με αφήνεις στην δυστυχία μου και στην ανεμελιά μου;''

Φρίντριχ Σίλερ (1759-1805) Γερμανός συγγραφέας και ποιητής

Γιά τα παιδιά

Δέκα φράσεις που χρειάζεται να λέμε καθημερινά στα παιδιά

Λέξεις και φράσεις που αξίζει να χρησιμοποιούμε καθημερινά και συστηματικά, ανάλογα με την περίσταση, για να ενισχύσουμε την αυτοπεποίθηση και τον αυτοσεβασμό των παιδιών, καθώς και το πολύτιμο συναίσθημα σύνδεσης και μοιράσματος μέσα στην οικογένεια:
1. “Σ΄ ευχαριστώ! “: Μοιάζει αυτονόητο, αλλά πόσο συχνά ευχαριστούμε τα παιδιά μας, αναγνωρίζοντας την προσπάθειά τους να μας βοηθήσουν; “Σ΄ευχαριστώ που έστρωσες το τραπέζι. Έφτιαξα τη σαλάτα όσο με βοηθούσες”. “Σ΄ευχαριστώ που βρήκες τη χαμένη θήκη του cd μου” κοκ.

2. “Πες μου κι άλλα”: Η φράση – κλειδί για άμεση σύνδεση, χωρίς κριτική και υποδείξεις (τουλάχιστον άμεσα). Δίνει το πράσινο φως για να λυθεί η γλώσσα και ν΄ανοίξει η καρδούλα του παιδιού, που μπορεί να αρχίσει να λέει οτιδήποτε το απασχολεί: από την προπαίδεια που μόλις έμαθε μέχρι το πόσο εντυπωσιακό ήταν το πολύχρωμο κασκόλ της δασκάλας του. Στην πραγματικότητα δεν έχει τόσο σημασία τι θα πει, όσο το να νιώθει άνετα να μιλάει με φυσικό τρόπο για την καθημερινότητα και η οικειότητα που αναπτύσσεται μέσα από μια επικοινωνία που ρέει.

3. “Μπορείς!”: Η λέξη – σφραγίδα που αντανακλά την εμπιστοσύνη μας στο δυναμικό του. Η παρότρυνση του γονιού είναι αυτή που κάνει τη διαφορά όταν το παιδί χρειάζεται ενθάρρυνση για να συνεχίσει την προσπάθεια, για να δοκιμάσει κάτι καινούργιο, για να κάνει το πρώτο βήμα, για να επιμείνει απέναντι στη δυσκολία.

4. “Πώς μπορώ να βοηθήσω;”: Η προθυμία μας να βοηθήσουμε (προσοχή, λέμε απλώς να βοηθήσουμε όχι να κάνουμε τη δουλειά για λογαριασμό του) προσφέρει το πολύτιμο συναίσθημα της υποστήριξης στο παιδί. Το εξοικειώνει επίσης με μια πιο γενναιόδωρη και ακομπλεξάριστη συμπεριφορά που μπορεί να υιοθετήσει το ίδιο απέναντι στους συνομηλίκους του.

5. “Ας βάλουμε όλοι ένα χεράκι για να…..”: συμμαζέψουμε το σπίτι, καθαρίσουμε το δωμάτιο, φυτέψουμε τον κήπο…κοκ. Υπάρχει πιο όμορφος τρόπος για να μάθουν τα παιδιά την αξία της συνεργασίας και της συλλογικότητας, ώστε να γίνονται όλα πιο αποτελεσματικά, πιο εύκολα και πιο γρήγορα;

6. “Τι θα ΄λεγες για μια αγκαλιά;”: Ο πιο γλυκός , άμεσος, υπέροχος τρόπος για να δείξουμε τρυφερότητα, υποστήριξη, αγάπη… Ίσως όσο τα παιδιά μεγαλώνουν να αλλάζει και ο τρόπος που θέλουν να τους εκδηλώνουμε την τρυφερότητά μας: μπορεί να θέλουν αγκαλιά “διαρκείας” ή ένα χτυπηματάκι στην πλάτη ή ένα φιλάκι στο μάγουλο ή μια γρήγορη αγκαλιά…

7. “Παρακαλώ”: Διαχρονική και κλασική λέξη όταν ζητάμε οτιδήποτε από το παιδί. Στο κάτω κάτω δείχνει στοιχειώδη ευγένεια, το χρησιμοποιούμε με τους ξένους, γιατί όχι και με το παιδί μας;

8. “Μπράβο, τα κατάφερες!”: Η λεκτική επιβράβευση από έναν περήφανο γονιό δίνει φτερά στο παιδί για να επιστρατεύσει τις δυνάμεις του και να ανοιχτεί σε νέα επιτεύγματα. Προσοχή: Να λέμε το μπράβο όταν το νιώθουμε πραγματικά και για μια συγκεκριμένη προσπάθεια ή συμπεριφορά. Αν το λέμε με ευκολία για καθετί χάνει την αξία του!

9. “Είναι ώρα για …”: …ύπνο, μελέτη, ξεκούραση, να κλείσει η τηλεόραση κοκ. Είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει ένα σταθερό πλαίσιο μέσα στο οποίο τα παιδιά λειτουργούν και είναι δουλειά του γονιού να το παρέχει και να το τηρεί, ειδικά όταν τα παιδιά είναι ακόμα μικρά.

10. “Σ΄ αγαπώ!”: Δεν αρκεί να το νιώθουμε, χρειάζεται να το λέμε και να το ξαναλέμε! Όσο πιο συχνά λέμε “σ΄αγαπώ” τόσο πιο συχνά το ακούμε και η ζωή γίνεται όλο και πιο όμορφη! Όσο για τα παιδιά, τα θεμέλια της αυτοεκτίμησής τους είναι τα “σ΄αγαπώ”, σε λέξεις και πράξεις, που εισέπραξαν από τους γονείς τους!

Η καλύτερη εκδίκηση είναι η συγγνώμη

ΟΙ ΓΕΡΜΑΝΙΚΕΣ ΕΚΤΕΛΕΣΕΙΣ
Του Σαράντου Καργάκου
Ιστορικού-Συγγραφέα

Απέφευγα για λόγους προσωπικής ευαισθησίας (έχουμε κι εμείς βέβαια τα ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα μας!) ν' αναφερθώ στο περιβόητο θέμα των γερμανικών αποζημιώσεων. Ήμουν εξήμισυ ετών όταν ανήμερα σχεδόν του Αγίου Νικολάου του 1943 οι Γερμανοί πηγαίνανε για σκοτωμό τ' αδέρφια του πατέρα μου. Η μάνα μου λέει πως με κρατούσε από το χέρι. Πέρασε το αυτοκίνητο με τους μελλοθάνατους από μπροστά μας, ο μικρός θείος μου που ήταν δεν ήταν 30 ετών, σήκωσε το χέρι και μας χαιρέτισε μ' ένα πικρό χαμόγελο.

Και μετά το αυτοκίνητο χάθηκε σε κάποια στροφή. Τότε για πρώτη φορά άκουσα κι έμαθα τη λέξη εκτέλεση. Κι η λέξη έμεινε άσβηστη στη συνείδησή μου, γιατί έκτοτε είχαμε κι άλλες, κι άλλες πολλές ακόμη εκτελέσεις. Έφευγαν από κοντά μας αγαπημένα πρόσωπα κι ο κόσμος έλεγε: «Τα πήγαν για εκτέλεση»!

Κάποτε τα δεινά έληξαν και στον τόπο εγκαθιδρύθηκε μια κουτσή και στραβή τάξη. Η οικογένειά μου περνούσε δύσκολες ώρες αφόρητης φτώχειας. Η Κατοχή μάς είχε εξουθενώσει. Κάποιοι δικηγόροι ξεκίνησαν έναν αγώνα για αποζημιώσεις. Μάζευαν υπογραφές από συγγενείς θυμάτων. Υπόσχονταν -αν θυμάμαι καλά- δύο χιλιάδες το «κεφάλι». Πήγαν και στον πατέρα μου να υπογράψει, μα ο φτωχούλης αρνήθηκε με βδελυγμία. «Δεν κοστολογούνται τα κεφάλια των αδελφών μου», είπε. Κι ένιωσε πως ανταπέδιδε με τη φράση αυτή την καλύτερη τιμωρία στην επηρμένη μεταπολεμική Γερμανία, τη Γερμανία του οικονομικού θαύματος, που στηρίχθηκε στην ξένη εργασία και στην αφειδώς παρεχόμενη αμερικανική βοήθεια.

Αν σ' όλη αυτή τη μακρά διαδικασία με πληγώνει κάτι, είναι όχι αυτή καθαυτή η εκτέλεση, αλλά η «νομιμότητα» αυτής της εκτέλεσης. Οι γερμανικές αρχές είχαν διακηρύξει πως για κάθε σκοτωμένο Γερμανό θα εκτελούνταν 40 άμαχοι Έλληνες. Ας το σκεφθούμε αυτό: 40 Έλληνες έναντι ενός Γερμανού! Έτσι μας κοστολόγισαν κι έτσι μας κοστολογούν. Ένας Έλληνας είναι υποπολλαπλάσιο του Γερμανού. Αυτό εκφράζει όχι απλώς τη ναζιστική θηριωδία αλλά τη γενικώτερη ευρωπαϊκή νοοτροπία. Γιατί, όπως πολύ σοφά έλεγε ο Ντισραέλι, «μπορεί μια αποικία ν' απέκτησε ανεξαρτησία, αλλά δεν παύει γι' αυτό το λόγο να είναι αποικία».

Αν σήμερα οι Γερμανοί δυστροπούν να πληρώσουν την επιδικασθείσα από τα Δικαστήρια αποζημίωση στους μαρτυρικούς κατοίκους του Διστόμου (και όχι μόνον του Διστόμου), δεν το κάνουν μόνο από τσιγκουνιά, το κάνουν για να μας ταπεινώσουν ακόμη μια φορά. αρνούνται υπόσταση στα δικαστήριά μας. Ουσιαστικά δεν αναγνωρίζουν σε μας υπόσταση κράτους. Παραπέμπουν το ζήτημα στον Υπουργό. Αυτός είναι ένας περιδεής εκπρόσωπος της Νέας Τάξης που δεν λογοδοτεί στον ελληνικό λαό αλλά στα Διευθυντήρια των Νέων Καιρών.

Αυτό που όμως με θλίβει δεν είναι η ψυχική κακομοιριά των κυβερνώντων, είναι το ηθικό κατάντημα κάποιων δημοσιογράφων. Άκουγα ένα μεσημέρι κάποιον ραδιοσχολιαστή που με άκρως περιφρονητική φωνή στιγμάτιζε τη συμπεριφορά των Διστομιτών, επειδή κατέφυγαν στα ασφαλιστικά μέτρα κατά των Γερμανών. Κι έλεγε: «Πού φθάσαμε...»! Έπρεπε να είχε ζήσει τη γερμανική φρίκη της Κατοχής, για να είχε δει το πού φθάνε το κτήνος όταν κυριεύει την ανθρώπινη ψυχή. Τι έκαναν οι κάτοικοι του Διστόμου από το να προσφύγουν στη Δικαιοσύνη; Μήπως έπρεπε κι αυτοί - κι όχι μόνο αυτοί- να συμπεριφερθούν γερμανικά, δηλαδή να πιάσουν καμμιά πεντακοσαριά Γερμανούς τουρίστες και να τους κρατήσουν ομήρους ή να τους εκτελέσουν; Στα αντίποινα των Γερμανών εμείς δεν απαντήσαμε με αντίποινα. Οι Γερμανοί τιμωρήθηκαν ελάχιστα γι' αυτά που διέπραξαν στον τόπο μας. Κάλυψαν ένα ελάχιστο μέρος των αποζημιώσεων που όφειλαν. Συνέχισαν τη ναζιστική πολιτική, όχι βέβαια στη γραμμή του Χίτλερ (δεν είναι ακόμη καιρός) αλλά στη γραμμή του Γκαίμπελς. Παραπλάνηση και εξαπάτηση. Και μετά αποθράσυνση. Θα 'ρθει στιγμή που θα μας ζητήσουν αποζημίωση για τις σφαίρες που ξόδεψαν για να μας... σκοτώσουν.

Μέρος Δεύτερο

Το κείμενο που προηγήθηκε είχε γραφτεί προ πολλών ετών για να δημοσιευθεί στην εφημερίδα όπου αρθρογραφούσα επαγγελματικώς. Δεν δημοσιεύθηκε και σε λίγες ημέρες «εκτελέστηκα» και δημοσιογραφικώς. Μου τράβηξαν το χαλί επιτηδείως κάτω από τα πόδια μου. Τώρα που ήλθαν οι δύσκολοι καιροί και η Γερμανία μάς φόρεσε καπίστρι, πολλοί σταθμοί και πάμπολλα έντυπα μού ζητούν να μιλήσω και να γράψω για τις περιβόητες αποζημιώσεις. Μου ζητήθηκε να μιλήσω και για τις εκτελέσεις. Κι αντιμετώπισα τις λοιδορίες δύο «καναλοκύνων». Αναφερόμουν στην εκτέλεση των συγγενών μου και στην υπέροχη στάση της γιαγιάς μου. Ήμουν μπροστά, όταν ο πατέρας τής ανακοίνωσε την εκτέλεση των δύο παιδιών της, των δύο αδελφών του. Η γιαγιά -βαθιά χριστιανική ψυχή- κατέβασε το μαύρο τσεμπέρι ως τα μάτια και πριν τυλίξει με αυτό το στόμα για να μη βγει κραυγή οδύνης, κατόρθωσε να μουρμουρίσει:

- Ο θεός να τους συγχωρέσει για το κακό που μου έκαναν!...

Κι έπειτα κλείστηκε στη βαθιά σιωπή της. Που και που ένα σιγαλό - σαν αγεράκι απαλό- μοιρολόι.

Πέρασαν κάποια χρόνια. Ήμουν στην τελευταία τάξη του Γυμνασίου, την λεγόμενη τότε «Ογδόη». Ο πατέρας έφθασε ένα μεσημέρι ράκος στο σπίτι. Τον είχε επισκεφθεί στο κατάστημα του «Δραγώνα» (Αιόλου 89) ο άνθρωπος που είχε βάλει στη λίστα των μελλοθάνατων τα αδέρφια του. Ήταν ετοιμοθάνατος και τον «κουράριζε» στον Άγιο Σάββα εξάδελφός μου ογκολόγος. Του έμεναν λίγες ημέρες ζωής. Ζήτησε από τον εξάδελφό μου την άδεια να βγει για λίγες ώρες, έπρεπε κάποιον να δει. Και πήγε να βρει τον πατέρα μου. Δεν μπορούσε να ανέβει στον ημιώροφο. Τον ζήτησε και κατέβηκε ο πατέρας. Σαν τον είδε πάνιασε.

- Ήλθα να πάρω τη συγγνώμη σου, του είπε ο άλλος. Σε λίγες μέρες πεθαίνω...

Ο πατέρας, βαθιά συγκλονισμένος, μόλις κατόρθωσε να ψελλίσει μία φράση:

- Να 'σαι συγχωρεμένος...

Ανέβηκε γρήγορα τις σκάλες και κλείστηκε στο γραφειάκι που ήταν το λογιστήριο. Δεν ήθελε να τον δει κανείς με δάκρυα στα μάτια. Ήταν ένας μικρόσωμος άνθρωπος με υψηλή περηφάνεια. Μας τα είπε στο σπίτι με αναφιλητά. Ήταν η πρώτη φορά που μάλωσα με τον πατέρα μου. Με τη σκληρότητα της νεανικής ηλικίας πίστευα πως η συγγνώμη σ' έναν εγκληματία συνιστά αδικία. Σήμερα το ίδιο θα έπραττα κι εγώ, Αυτό δεν σημαίνει πως έκοψα να είμαι Μανιάτης. Αλλά η πείρα μιας μακράς ζωής με εδίδαξε ότι η καλύτερη εκδίκηση είναι η συγγνώμη. Γι' αυτό συγχωρώ και τον δημοσιογράφο - κάποτε φίλο- και τα παρασαρκώματα που τον περιστοιχίζουν, που, χωρίς να φορούν την στολή της «Βέρμαχτ», συνεχίζουν με άλλα μέσα το έργο τους.

Συγχωρώ ακόμη και τους Γερμανούς δημοσιογράφους, τραπεζίτες και πολιτικούς για όσα μας κάνουν. Κι όχι απλώς τους συγχωρώ, αλλά τους ευγνωμονώ. Από τη δική τους αγνώμονα στάση, θα ξεπηδήσει η δική μας ανάταση, η νέα εθνική μας επανάσταση. Όχι κατά των Γερμανών αλλά κατά των υπολειμμάτων του δωσιλογισμού που «κοπροκρατούν» (το ρήμα του Ελύτη) πολιτικά και οικονομικά τη δόλια πατρίδα μας.


Πηγή: Αθηναϊκό Ημερολόγιο 2012, Εκδόσεις Φιλιππότη

Το θάρρος της ανάγκης

 ΑΠΟ ΤΟΝ ΝΙΚΟ ΔΗΜΟΥ

Το καμηλό παλτό

• Η κυρία στεκόταν όρθια έξω από έναν μεγάλο φούρνο στην Κηφισιά. Ήταν ντυμένη απλά αλλά καλόγουστα και φαινόταν σαν να περίμενε κάποιον. Προσπερνώντας, την άκουσα να μου ψιθυρίζει: «Συγγνώμη, πεινάμε».

• Σταμάτησα κατάπληκτος, βέβαιος πως δεν είχα ακούσει καλά. Όμως η κυρία, με χαμηλωμένο βλέμμα, επανέλαβε τη φράση.

• Μπήκα βιαστικός στον φούρνο, αγόρασα, έκανα ψιλά και, φεύγοντας, της έβαλα στο χέρι ένα μικρό χαρτονόμισμα. Δεν μου πήγε να δώσω κέρμα. Πρόσεξα το χέρι. Ήταν περιποιημένο. Το ψιθυριστό «ευχαριστώ» σχεδόν δεν ακούστηκε.

• Το συναπάντημα αυτό με συγκλόνισε σαν γροθιά στο στομάχι. Σίγουρα κάθε φτώχεια είναι οδυνηρή, αλλά η φτώχεια του νεόπτωχου αξιοπρεπούς αστού είναι πιο σκληρή. Δεν έχει μάθει την ένδεια, ζούσε μια καλή ζωή, και ξαφνικά τα χάνει όλα. Ο άλλος, που ζει χρόνια στη φτώχεια, έχει ξεδιπλώσει στρατηγικές και άμυνες τις οποίες ο νεόπτωχος δεν υποψιάζεται καν.

• Και ξαφνικά ο νους μου πήγε πολλά χρόνια πίσω. Στο τέλος της φοιτητικής μου ζωής στη Γερμανία συνεργάστηκα σε μια ταινία και είχα κερδίσει αρκετά. Από τα κέρδη μου είχα αγοράσει ένα μεγαλοπρεπές καμηλό παλτό.

• Γύρισα στην Ελλάδα, βρέθηκα μέσα σε μία οικογενειακή θύελλα - με αποτέλεσμα, ενώ υπηρετώ τη θητεία μου, να πρέπει ταυτόχρονα να κερδίσω τα προς το ζην. Όχι μόνο για μένα αλλά και για τη μητέρα μου.

• Πέρασα δύσκολα εκείνο τον χειμώνα και συχνά κοιμήθηκα νηστικός. Όταν δεν ήμουν υπηρεσία, φορούσα πολιτικά και χτυπούσα πόρτες για δουλειά. Έκανα τα πάντα: μεταφράσεις, μαθήματα, κείμενα, αλληλογραφία.

• Θυμάμαι τι ζημιά μου είχε κάνει το καμηλό παλτό. «Μα, τι ανάγκη έχεις εσύ;» ο ένας, «Α, θα παίρνεις ακριβά!» ο άλλος. Μέχρι που βρήκα να το πουλήσω και ησύχασα. Μαζί με όσα ξεπουλήσαμε τότε -χαλιά, σερβίτσια, κοσμήματα- έφυγε κι αυτό.

• Προσέξτε λοιπόν: η νέα φτώχεια φοράει συχνά καμηλό παλτό. Και ξεγελάει. Αφήστε που κρύβεται διότι ντρέπεται. Δεν έχει το θάρρος της ανάγκης της.

• Αναζητήστε την εκεί που δεν την περιμένετε. Δεν ζητιανεύει στις γωνίες, ούτε απαιτεί φανερά. Αλλά, ψάχνοντας, θα μάθετε για την οικογένεια του απολυμένου πενηντάρη στελέχους που στερείται που κρυώνει γιατί δεν μπορεί να πληρώσει θέρμανση, που δεν έχει για το χαράτσι και κινδυνεύει να μείνει χωρίς ρεύμα. Κι αν μπορείτε, βοηθήστε. Διακριτικά.

 

Αρβελέρ: Να μη ζήσουν οι νέοι γονατιστοί.

Για τις ανθρώπινες αξίες και την κοινωνική προσφορά μέσα στο χρόνο μίλησε η διαπρεπής πανεπιστημιακός, Ελένη Γλύκατζη- Αρβελέρ σε εκδήλωση που διοργάνωσε ο Όμιλος Εθελοντών Κατά του Καρκίνου «Αγκαλιά-ΖΩ» στο Ίδρυμα Ευγενίδου.

«Δεν μπορείς να μιλήσεις για ανθρώπινες αξίες, εάν δεν μιλήσεις για τον εθελοντισμό», παρατήρησε μεταξύ άλλων η κ. Γλύκατζη- Αρβελέρ.

Και πρόσθεσε: «Ρώτησαν ένα μεγάλο νομπελίστα ποιο ήταν το καλύτερο σχολείο από το οποίο πέρασε και αυτός είπε ο παιδικός κήπος γιατί εκεί του έμαθαν να μην παίρνει το παιχνίδι του διπλανού, να παίζει με τους κανόνες του παιχνιδιού, αλλά και να δίνει το χέρι του στα άλλα παιδιά για να περάσουν μαζί στο απέναντι πεζοδρόμιο. Αυτή είναι η έννοια της αλληλεγγύης».

Στη συνέχεια παρατήρησε: «Για όλες τις αξίες το μόνο που υπάρχει είναι ο παραδειγματισμός. Αυτή τη στιγμή αν υποφέρει από κάτι η ελληνική, η ευρωπαϊκή και η παγκόσμια κοινωνία είναι ότι δεν υπάρχουν οι παραδειγματικοί άνθρωποι. Και όπως έγραψε το 18ο αιώνα ο Βολταίρος παραδειγματικοί άνθρωποι είναι αυτοί που δουλεύουν για το καλύτερο του ανθρώπου».

Η ομιλήτρια έθεσε το ερώτημα εάν υπάρχει ηθική πανανθρώπινη αξία, για να απαντήσει:

«Όποιος μιλάει για πανανθρώπινη αξία, μιλάει για ένα ψέμα, όπως και όποιος μιλάει για ανθρωπότητα, γιατί δεν μπορείς να μιλάς για μια ενότητα που είναι ίδια από τη μια άκρη του κόσμου στην άλλη.

Η μόνη πραγματικά πανανθρώπινη αξία που υπάρχει είναι ασφαλώς η ανθρωπιά. Η ανθρωπιά, δηλαδή η αλληλεγγύη και η μέριμνα για τον συνάνθρωπο, είναι η εκδήλωση της κάθε αρετής.

Και ο μόνος ορισμός της πανανθρώπινης αξίας είναι να καταναλώνεις χωρίς να στερείς από τους άλλους, άρα όλα τα πολιτιστικά, εκπαιδευτικά και επιστημονικά αγαθά, η Δημοκρατία, η μοιρασιά με τον άλλο, η συνύπαρξη, είναι πανανθρώπινα, και όχι τα υλικά αγαθά».

Ολοκληρώνοντας, η ομιλήτρια επισήμανε ότι τα πέντε πράγματα που πρέπει να διδάξουμε στους νέους για να σταθούν ορθοί και όρθιοι και να μην ζήσουν γονατιστοί είναι:

Να μάθουν τέλεια τη μητρική τους γλώσσα, γιατί έτσι θα ξέρουν όλη την ιστορία τους, τη ρίζα και το μεγαλείο αυτών που προηγήθηκαν.

Να διδαχθούν τέλεια μια ξένη γλώσσα γιατί έτσι θα μπορούν να σεβαστούν το διπλανό τους.

Να μάθουν τον τεχνολογικό κώδικα για να είναι ολοκληρωμένοι άνθρωποι στη σημερινή κοινωνία.

Να μάθουν τον καλλιτεχνικό κώδικα που σου επιτρέπει την ανάταση της ψυχής,

Και τέλος να μάθουν να σέβονται το σώμα τους και να είναι μέσα στο σώμα τους σαν να είναι στο σπίτι τους.

http://www.nooz.gr, 6/2/2012

Διδαχές Αγίου Κοσμά του Αιτωλού

ΒΑΣΙΚΑ ΘΕΟΛΟΓΙΚΑ ΚΑΙ ΗΘΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΣΤΙΣ ΔΙΔΑΧΕΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΚΟΣΜΑ ΤΟΥ ΑΙΤΩΛΟΥ *

Πρωτοπρεσβύτερος Θεόδωρος Ζήσης Καθηγητής Θεολογικής Σχολής Α.Π.Θ

Πηγή: Περιοδικόν "ΘΕΟΔΡΟΜΙΑ" τεύχος 4 - Οκτώβριος  Δεκέμβριος 2007


       Είναι ευλογία, Σεβασμιώτατε, σεβαστοί πατέρες, αγαπητοί αδελφοί, να έχουμε εδώ διδάσκαλο τον Άγιο Κοσμά τον Αιτωλό. Αυτήν την προχωρημένη ώρα ο Άγιος Κοσμάς θα έλεγε: «Τώρα τι κάνουμε, Χριστιανοί μου; Φθάνουν αυτά που σας είπα;». Φθάνουν αυτά που ακούσαμε τόσες ώρες τώρα, και κοντεύει η αντοχή μας να έρθη στο τέλος της; «Έχω, λοιπόν τώρα, λέει, δύο λογισμούς. ο ένας μου λέγει. φθάνουν αυτά οπού είπες εις τους Χριστιανούς και σήκω κομμάτι αυγή, πήγαινε σε άλλο μέρος ν' ακούσουν κι άλλοι Χριστιανοί, οπού δεν ήκουσαν καμμίαν φοράν λόγον Θεού. Ο άλλος λογισμός μου λέγει. όχι μην πηγαίνης. Κάθισε και αύριον την αυγήν να τους ειπής και τα επίλοιπα. Εύχεσαι τους Χριστιανούς, σου εύχονται και 'κείνοι και τότε πηγαίνεις. -Τώρα τι λέγετε, χριστιανοί μου. να πηγαίνω ή να καθήσω; -Να καθήσης, άγιε του Θεού».


       Ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός ήταν μια εκπληκτική μορφή διδασκάλου. Αυτές τις ημέρες που ξαναδιάβασα τα έργα του τον εζήλεψα και τον εφθόνησα με την καλή έννοια της ζήλειας και του φθόνου. Τον εφθόνησα εν πρώτοις, αγαπητοί μου, διότι σ' ένα ολιγοσέλιδο βιβλίο, σε πέντε μόνον διδαχές, περιέλαβε τα αναγκαιότερα της χριστιανικής διδασκαλίας. «Έχω πολλά, λέει, να σας πω αλλά δεν με παίρνει ο χρόνος. Θα σας πω τα αναγκαιότερα». Και εμείς οι δάσκαλοι, οι επίσκοποι, οι ιερείς, οι θεολόγοι, οι κληρικοί όλοι πελαγοδρομούμε και ναυαγούμε μέσα σ' ένα πέλαγος ρητορειών και ασχέτων λόγων, που πολλές φορές δεν αγγίζουν τις ψυχές των πιστών μας. Ακούσαμε προηγουμένως και άλλον ομιλητή να λέει ότι ήταν τόσος ο συνωστισμός των ανθρώπων που πήγαιναν να τον ακούσουν, ώστε εφοβείτο πως, αν επέτρεπε να του φιλήσουν όλοι το χέρι, θα απέθνησκε. Είναι άξιος όντως τέτοιας ζήλειας και φθόνου ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός.

       Και είναι επίσης άξιος ζήλειας και φθόνου από όλους εμάς, τους δασκάλους, γιατί κατόρθωσε υψηλές έννοιες και υψηλές αλήθειες και υψηλά δόγματα να τα εκλαϊκεύση και να τα δώση στον απλό λαό με λόγια καταληπτά. Είναι πολύ μεγάλο κατόρθωμα αυτό, μεγάλη κένωση και θυσία.«Σαράντα χρόνια, λέει, εσπούδασα όλες τις πίστες, όλα τα βιβλία». Αυτός ο μορφωμένος κληρικός και λόγιος, που θα μπορούσε να είναι διδάσκαλος στην Αθωνιάδα ή σε άλλα μεγάλα σχολεία της εποχής, κατέβηκε στο λαό για να τον βοηθήσει. Ο μεγάλος πατήρ και διδάσκαλος της Εκκλησίας, ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος -ποιος μπορεί να συγκριθή με την αρχαιομάθειά του και με την ρητορική του τέχνη! Ρήτωρ, θεολόγος, ο δεύτερος θεολόγος της Εκκλησίας, ποιήματα επικά, γραμματεία μεγάλη, λόγοι σοφοί- επαναλαμβάνοντας τον Απόστολο Παύλο λέγει. «θα προτιμούσα να πω πέντε λόγια και να οπλίσω τον εμόν οπλίτην ή μυρίους πλέξαι στοχασμούς»1. Θα μπορούσα να πω, θέλω να πω μερικά λόγια απλά, ωφέλιμα μέσα στον κόσμο, μέσα στην Εκκλησία, παρά να πλάθω φιλοσοφίες και φλυαρίες και στοχασμούς. Λέει ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός:«Δεν μας χρειάζονται φλυαρίες και στοχασμοί. μας χρειάζεται το κήρυγμα των Προφητών, των αποστόλων και των Πατέρων». Και αυτά πρέπει να προβάλλη η θεολογία μας. Συγχωρέστε με -δεν το κάνω για καύχηση- να σας πω κάτι από την προσωπική μου εμπειρία. Όταν με αξίωσε ο Θεός να γίνω κληρικός -καθηγητής ων στο Πανεπιστήμιο, φτασμένος κατά τα κοσμικά κριτήρια- βρέθηκαν συνάδελφοι -φτασμένοι- να πουν.«καταδέχθηκε ο Ζήσης και έγινε παπάς!». Και όταν μερικές φορές έβγαινα στην τηλεόραση στη Θεσ/νίκη, έπαιρναν απλές γυναίκες, γέροντες, γριούλες κ.λ.π. να υποβάλουν ερωτήματα σ' έναν πανεπιστημιακό καθηγητή, οι κρίσεις των πανεπιστημιακών συναδέλφων ήταν. «με τις γριούλες τώρα κάθεται και ασχολείται!». Αυτόν τον κόσμο πάντως διακόνησε ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός. Δεν τολμούμε βεβαίως να συγκριθούμε μαζί του εμείς οι νεώτεροι, αλλά ας προσπαθούμε τουλάχιστον να κατεβούμε από το ύψος της λογιοσύνης μας και της υπερηφανείας μας και να πούμε με δύο απλά λόγια στο λαό ορισμένα πράγματα.

       Και γι' αυτόν τον λόγο, λοιπόν, είναι ζηλευτός και αξιομίμητος ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, ο οποίος εγύρισε αγαπητοί μου σχεδόν ολόκληρη την Ελλάδα. Επί είκοσι χρόνια -ακούσαμε από τους προλαλήσαντες- έκανε ιεραποστολικό έργο! Ισαπόστολος, άλλος Παύλος. Δεν υπάρχει άλλο παράδειγμα αγίου της Εκκλησίας μας, που να εκοπίασε τόσο πολύ ιεραποστολικά -μετά τον απόστολο Παύλο- όσο εκοπίασε ο Άγιος Κοσμάς!

       Και ποιο ήταν το οπλοστάσιό του το θεολογικό, ποιο ήταν θα λέγαμε το «ρεπερτόριο» των ομιλιών του, τι κουβαλούσε μαζί του; Βιβλιοθήκες, βιβλία, σοφίες, συγγράμματα σοφά; Όλο και όλο είχε ένα πρόγραμμα τριών ομιλιών. Το θέμα μου είναι: «Βασικά ηθικά διδάγματα στις διδαχές του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού». Όλες και όλες οι ομιλίες, τις οποίες με πολύ κόπο και με πολλή σοφία είχε συνθέσει, ήταν σκελετοί τριών μόνον ομιλιών. τρεις Διδαχές στις οποίες προσέθεσε και άλλες δύο, τις οποίες όμως χρησιμοποιούσε μόνο όταν παρίστατο λόγος. Τον βασικό σκελετό των τριών ομιλιών τον έκανε σχεδόν σε κάθε μέρος που πήγαινε. ωστόσο, όμως, αναλόγως με το ακροατήριο, τις ειδικές συνθήκες, οι οποίες επικρατούσαν, προσέθετε ή αφαιρούσε ορισμένα πράγματα, και γι' αυτό υπάρχουν παραλλαγές των Διδαχών. Ψάχνουν οι κριτικοί να βρούν. έχουμε τόσα χειρόγραφα και κάθε χειρόγραφο παρουσιάζει μία διαφορετική μορφή της διδαχής του Αγίου Κόσμα. Τι συμβαίνει εδώ; Ορισμένοι μάλιστα είπαν ότι δεν είχε ο άγιος δομή, δεν είχε σχέδιο στις ομιλίες του και ότι τα έλεγε όλα ανακατεμένα, όπως τύχαινε! Απέδειξε όμως ο παριστάμενος στο συνέδριό μας εκδότης των Διδαχών Ιω. Μενούνος ότι είχε σχέδιο ο Άγιος και είχε δομή στις ομιλίες του. Ποια, λοιπόν, ήταν αυτή η δομή των ομιλιών του, η γενική, η βασική;

       Ο Άγιος Κοσμάς οδοιπορώντας έφθανε στον τόπο, όπου επρόκειτο να ομιλήση, συνήθως απόγευμα, οπότε επέστρεφαν από τις δουλειές τους τις αγροτικές -οι χωρικοί κυρίως- κατάκοποι και κουρασμένοι. Συγκεντρωνόταν, λοιπόν, ο κόσμος, και ο Άγιος, αφού έστηνε το θρονί και το σταυρό -ή μέσα στον Ναό- έκανε την πρώτη του Διδαχή. Τι περιελάμβανε η πρώτη Διδαχή; Άρχιζε από την Αγία Τριάδα «Πρώτα από τον Θεό θα αρχίσουμε» έλεγε.Παρουσίαζε με απλά λόγια το δόγμα της Αγίας Τριάδος. Παρουσίαζε την δημιουργία των Αγγέλων, την πτώση του Εωσφόρου, προχωρούσε στην δημιουργία του ανθρώπου, στην αμαρτία των πρωτοπλάστων και στη έξωσή τους από τον Παράδεισο. Και αφού τελείωνε εντάσσοντας μέσα στο πλαίσιο αυτό πολλά ηθικά θέματα, θα σας δώσω παραδείγματα μιας-δύο τέτοιων διδαχών, αφού τελείωνε έλεγε: «Τώρα είστε κουρασμένοι. αν θέλετε, φεύγω αύριο το πρωί, φθάνουν αυτά που σας είπα. αν δεν θέλετε, θα μείνω και αύριο το πρωί». Παρέμενε, λοιπόν, και αφού γινόταν Θ. Λειτουργία ή ευχέλαιο ή κάτι άλλο άρχιζε την δεύτερη διδαχή του, η οποία περιελάμβανε πλέον την Καινή Διαθήκη. Ξεκινούσε από την γέννηση της Παναγίας μας, το ζεύγος Ιωακείμ και Άννης, τα Εισόδια της Θεοτόκου, τον Ευαγγελισμό, την Γέννηση του Χριστού, όλα τα γεγονότα που έχουν σχέση με το έργο, την διδασκαλία και τα θαύματα του Κυρίου. Η δεύτερη αυτή ομιλία έφθανε μέχρι την Σταύρωση, μέχρι την Μ. Πέμπτη. Και εδώ βέβαια αναπτύσσοντας αυτά τα δόγματα, αυτήν την διδασκαλία -ελέχθη προηγουμένως πως δόγμα και ήθος είναι το ίδιο πράγμα. δεν τα ξεχώριζε ποτέ ο Άγιος Κοσμάς και όλοι οι Πατέρες της Εκκλησίας μας- έβρισκε την ευκαιρία να αναπτύσσει στην κατάλληλη συνάφεια ηθικά θέματα.

       Μετά από αυτήν την δεύτερη ομιλία έλεγε. «Τώρα θα μείνω και το βράδυ να σας πω τα επίλοιπα». Τα επίλοιπα της τρίτης διδαχής ήταν από την παράδοση του Μυστικού Δείπνου το βράδυ της Μ. Πέμπτης μέχρι την Ανάσταση, την Ανάληψη, την αποστολή των δώδεκα αποστόλων και τέλος τα περί εσχάτων και της Δευτέρας Παρουσίας του Κυρίου. Φυσικά πάλι με ενδιάμεσες αναφορές βασικών ηθικών θεμάτων για να «δέσουν» ήθος και δόγμα.

       Όταν μερικές φορές συνέβαινε να παρατείνη την παρουσία του σ' έναν τόπο περισσότερο από δύο μέρες, είχε και σχέδιο δύο άλλων διδαχών. Η τετάρτη Διδαχή αναλύει με ένα καταπληκτικό τρόπο την παραβολή του Σπορέως. Διάβασα πολλές φορές σε ερμηνευτικά υπομνήματα, ακόμη και για τις ομιλίες στην εκκλησία, σχετικές αναλύσεις. Πουθενά δεν βρήκα αυτήν την ανάπτυξη, αυτήν την ενάργεια, αυτήν την εμβάθυνση, αλλά και απλότητα συγχρόνως που χαρακτηρίζουν την ανάλυση του Αγίου Κοσμά. Η βάση της διδαχής ήταν η παραβολή του Σπορέως, αλλά εμπλουτιζόταν με πολλές διηγήσεις από τους βίους των Αγίων, με παραδείγματα μετανοίας κ.λ.π. Τέλος η πέμπτη Διδαχή αναφερόταν σε πολλά και ποικίλα θέματα.στη δύναμη του Σταυρού, στο κομποσχοίνι κ.ά.

       Με πέντε, λοιπόν, Διδαχές -μόνον τρεις βασικές- ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός έκανε αυτό που έκαναν ο Χριστός και οι Απόστολοι. Αν πάρη κανείς από τα ευαγγέλια την διδασκαλία του Κυρίου μας θα δη ότι τόση περίπου είναι. «Έστι δε και άλλα πολλά όσα εποίησεν ο Ιησούς, άτινα εάν γράφηται καθ' εν...». Είπε πολλά ο Χριστός. Και ο Άγιος Κοσμάς θα μπορούσε να πη πολλά. σαράντα χρόνια σπουδές, αλλά «θα σας πω, λέγει, τα αναγκαιότερα». Και σε τρεις μόνον Διδαχές, με άλλες δύο συμπληρωματικές, με πέντε Διδαχές έκανε ο Άγιος Κοσμάς αυτό το θαύμα των Διδαχών, το οποίο θαυμάζουμε σήμερα.

       Θα σας αναφέρω εδώ καταλογάδην, όπως λέμε, και επί τροχάδην, όχι σχηματοποιημένα, τα ηθικά θέματα, τα οποία θίγει στις Διδαχές του. Ανάγνωση θα κάνω, όχι ανάπτυξη.

       Αγάπη, ταπείνωση, μετάνοια, συγχώρηση, συγνώμη, νηστεία, εξομολόγηση, προσευχή αδιάλειπτη -είπε ήδη ο π. Αρσένιος ότι υπάρχει ένας ανεπτυγμένος τύπος του «Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού, ελέησόν με»-. Ελεημοσύνη, γάμος, οικογένεια -ειδικότερα στο θέμα αυτό σχέσεις ανδρών και γυναικών- ισότης, ανατροφή παιδιών, σεβασμός προς τους γονείς, σεβασμός προς τους άρχοντας, ντροπή -επανειλημμένως αναφέρεται στην ντροπή, η οποία χάθηκε στις μέρες μας- ευχαριστία και ευγνωμοσύνη προς τον Θεό, αποφυγή αμαρτίας, κόλαση, παράδεισος. Μου έκανε εντύπωση και θα το ρωτούσα στον κ. Μενούνο, ο οποίος έχει αποθησαυρίσει στο τέλος του βιβλίου του σε λήμματα την διδασκαλία του Αγίου, ότι ενώ δεν υπάρχει σελίδα των Διδαχών στην οποία δεν συναντά κανείς τις λέξεις κόλαση και παράδεισος, δεν είναι αποθησαυρισμένες αυτές - δεν ξέρω για ποιο λόγο.

       Φροντίδα δια τα πτωχά παιδιά, φροντίδα για τους κεκοιμημένους, μνημόσυνα, θάνατος προσφιλών προσώπων, παιδιών -πως συμπεριφερόμαστε-, καλλωπισμός γυναικών, εμφάνιση ανδρών. Αν είχαμε χρόνο να σας πω για τα θέματα αυτά. Είναι εκπληκτική και εντυπωσιακή η διδασκαλία του! -Ψυχαγωγία. Πώς γιορτάζουμε π.χ. τις γιορτές,  την ονομαστική γιορτή του παιδιού -όχι τα γενέθλια- και ποιο είναι το κουρμπάνι το θεϊκό και ποιο είναι το κουρμπάνι το διαβολικό. «Να κάνης, λέει ο Άγιος, κουρμπάνι, όταν γιορτάζη το παιδί σου, αλλά να κάνης κουρμπάνι θεϊκό και όχι διαβολικό».

       Αργία της Κυριακής -ελέχθησαν ήδη πολλά- εργασία, φροντίδα για την ψυχή, κατάκριση, ιεροκατηγορία -να μην κατηγορούμε τους ιερείς- ρατσισμός. Ήταν ένας γύφτος στο ακροατήριό του και του λέει. «-Έλα εδώ, εσύ. Γύφτος είσαι; -Ναι, άγιε του Θεού, γύφτος είμαι. -Πώς σου συμπεριφέρονται εδώ οι άλλοι; -Ρώτησέ τους, Άγιε. -Τον έχετε για παιδί του Θεού τον γύφτο; -Όχι, Άγιε, συγχώρησέ μας. -Στο εξής να τον έχετε. είναι παιδί του Θεού και αυτός σαν και σας! Αλλά και, συ γύφτο, να πετάξης τον ζουρνά και το νταούλι». Ζουρνάδες και νταούλια παντού τώρα. Αν ζούσε σήμερα ο Άγιος Κοσμάς -συγχωρέστε με, Σεβασμιώτατε, γιατί βλέπω ότι τείνει να γίνη κανονική ποιμαντική και στις ενορίες και στις επισκοπές ο ζουρνάς και το νταούλι και οι παραδοσιακοί χοροί και τα τραγούδια- αν εζούσε ο Άγιος, θα μας επέκρινε όλους. «Ψάλτες να παίρνετε στους γάμους» λέει. το ίδιο λέγει και ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης.

       Προσήλωση στα ουράνια, φυγή από τα γήινα, στήριξη ορθοδόξου αυτοσυνειδησίας, αφορισμός, εκκλησιασμός, συμπεριφορά μέσα στην εκκλησία, συχνή Θεία Κοινωνία. «να συχνοκοινωνάτε». Άκουσα προηγουμένως την αναφορά στην σχέση του Αγίου Κοσμά με τους Κολλυβάδες. Είναι εμφανής η επίδραση των Κολλυβάδων στον Άγιο και η σχέσις του με αυτούς. Κολλυβάς είναι και ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, δεν χρειάζεται να βρούμε επιχειρήματα και να ψάχνουμε εδώ και εκεί για μαρτυρίες.

       Αβάπτιστο παιδί. το ακούσαμε και αυτό. Και μου θύμισε αυτό το επίσης επίκαιρο γεγονός. ένας ιερεύς σε κάποια επαρχία ακολουθώντας τους κανόνες της Εκκλησίας δεν εκήδευσε ένα αβάπτιστο παιδί. Και αντί να πέση η ευθύνη στους γονείς, που το άφησαν αβάπτιστο, βρήκε τον μπελά του ο ιερεύς -και σε ανώτατο εκκλησιαστικό επίπεδο- γιατί, λέει, δεν του έκανε ακολουθία. Μα δεν υπάρχει ακολουθία στα ευχολόγια μέσα για αβάπτιστα παιδιά. πουθενά δεν υπάρχει ακολουθία. Αναφέρεται ο Άγιος τρεις-τέσσερις φορές στο θέμα. «Προσέξτε μη σας μείνη το παιδί αβάπτιστο. Και κάνετε, ιερείς, παπάδες, μεγάλες κολυμπήθρες για να βουτάτε όλο το παιδί μέσα, γιατί αν δεν το βουτήξετε όλο, θα έχη κι αυτό, και 'κείνο και το άλλο».

       Μάγοι, μαγικά, τιμή αγίων, ιδιαίτερα της Θεοτόκου, ξόρκια, κομποσχοίνι, φιλοξενία, χηρεία, μοναχισμός, ευλογία, καλόγηρος. «Είναι μεγάλη ευλογία, λέει, να κάνετε ένα παιδί σας καλόγηρο».

       Λιτότης, αποφυγή όρκου, βλασφημία, ευχέλαιο, παράκληση και άλλα. Θα σταματήσω όμως εδώ την ανάγνωση των θεμάτων των βασικών, γιατί βλέπω ότι δεν φθάνει ο χρόνος. Θα διαβάσω μόνον στο τέλος -και καταργώ και εγώ τον εαυτό μου εδώ- κάτι που λέει ο Άγιος για την δύναμη του Σταυρού. Και το λέει μάλιστα έχοντας σαν στόχο του τους Εβραίους και τους Μωαμεθανούς. Είναι αυστηρός ο Άγιος Κοσμάς με τους αιρετικούς, με τους ασεβείς και με τους αθέους, πολύ αυστηρός.

       Σήμερα επικρατεί η τάση διάλογοι αγάπης και χειροφιλήματα και συμπροσευχές ακόμη. Και ξεκηνώνεται ο απλός κόσμος δικαιολογημένα εναντίον ημών των θεολόγων και των ιεραρχών. «Όποιος συναναστρέφεται με Εβραίο είναι σαν να συναναστρέφεται με τον διάβολο, λέει ο Άγιος. και τολμάτε και έχετε αλισβερίσι, Χριστιανοί, με τους Εβραίους; Τον Πάπα να καταράσθε ότι αυτός εστίν η αιτία!». Αιρετικός ο Πάπας, αίρεση ο παπισμός. Ο Άγιος Κοσμάς συντηρούσε και στήριζε αυτήν την ορθόδοξη αυτοσυνειδησία μας και απέναντι των Τούρκων και απέναντι των Εβραίων, γιατί υπήρχε κίνδυνος, όπως λέει μια άλλη μεγάλη μορφή, ο Γεννάδιος Σχολάριος, υπήρχε κίνδυνος ο εξισλαμισμός να γίνη ένα μεγάλο ρεύμα. Αυτό πρόλαβε ο Άγιος Κοσμάς, να μη γίνουμε όλοι Μωαμεθανοί. Το ρεύμα αυτό κινδύνευε να παρασύρη το Γένος, να μας αφανίση. Και βγήκε στον κόσμο ο άγιος για να σταματήση το ποτάμι αυτό μόνος του.

       Ακούτε τώρα τι λέγει για την δύναμη του Τιμίου Σταυρού.


«Ο πανάγαθος Θεός τον Σταυρόν μας εχάρισε. με τον Σταυρόν να ευλογούμε και τα άχραντα Μυστήρια, με τον Σταυρόν να ανοίγωμεν τον Παράδεισον, με τον Σταυρόν να κατακαίωμεν και τους δαίμονας. Μα πρώτα και εμείς να έχωμεν το χέρι μας καθαρό από αμαρτίες και αμόλυντο και τότε, ωσάν κάνομεν τον Σταυρόν, κατακαίεται ο Διάβολος και φεύγει. Ει δε και είμεσθεν μεμολυσμένοι με αμαρτίες, δεν πιάνεται ο Σταυρός που κάνομεν. Όθεν, αδελφοί μου, ή τρώτε ή πίνετε κρασί ή νερόν ή περιπατείτε ή δουλεύετε να μη σας λείπη αυτός ο λόγος από το στόμα σας και ο Σταυρός από το χέρι σας. -Ο λόγος είναι η προσευχή "Κύριε Ιησού Χριστέ" και ο Σταυρός από το χέρι. Ο λόγος από το στόμα και ο Σταυρός από το χέρι.- Κι αν ημπορείτε το ημερονύκτιον να κάμετε και πενήντα και εκατό κομποσχοίνια, καλόν και άγιον είναι έργον. Και να προσεύχεσθε πάντοτε την αυγήν και το βράδυ και μάλιστα το μεσόνυκτον, οπού είναι ησυχία. Ακούσατε, Χριστιανοί μου, πως πρέπει να γίνεται ο Σταυρός και τι σημαίνει! -Ούτε στις θεολογικές σχολές δεν διδάσκεται αυτό! Ρωτήστε ένα θεολόγο τι σημαίνει ο Σταυρός, δεν ξέρει να σας πη. τι διδάσκουν στα σχολεία; Ακούστε μία ανάλυση-. Λέγει το Άγιον Ευαγγέλιον πως η Αγία Τριάς, ο Θεός δοξάζεται εις τον Ουρανόν περισσότερον από τους Αγγέλους. Τι πρέπει να κάνης και εσύ; Σμίγεις τα τρία σου δάκτυλα με το δεξιόν το χέρι σου και μην ημπορώντας ν' ανεβής εις τον Ουρανόν να προσκυνήσης βάζεις το χέρι σου στο κεφάλι σου, διατί το κεφάλι σου είναι στρογγυλό και φανερώνει τον Ουρανό και λέγεις με το στόμα. καθώς εσείς οι άγγελοι δοξάζετε την Αγίαν Τριάδα εις τον Ουρανόν, έτσι και εγώ ως δούλος ανάξιος δοξάζω και προσκυνώ την αγίαν Τριάδα. Τρία δάκτυλα τον Ουρανόν, την Αγίαν Τριάδα. Και καθώς αυτά είναι τρία, είναι ξεχωριστά είναι και μαζί, έτσι είναι και η Αγία Τριάς, ο Θεός. Τρία πρόσωπα και ένας μόνος Θεός. Κατεβάζεις το χέρι σου από το κεφάλι σου και το βάζεις εις την κοιλίαν σου και λέγεις. Σε προσκυνώ και Σε λατρεύω, ότι κατεδέχθης και εσαρκώθης εις την κοιλίαν της Θεοτόκου δια τας αμαρτίας μου. Το βάζεις πάλιν εις τον δεξιόν σου ώμον και λέγεις. Σε παρακαλώ, Θεέ μου, να με συγχωρήσης και να με βάλης στα δεξιά σου με τους δικαίους. Βάζοντας και πάλιν εις τον αριστερόν ώμον λέγεις. Σε παρακαλώ, Κύριέ μου, μη με βάλης στα αριστερά Σου με τους αμαρτωλούς. Έπειτα κύπτοντας κάτω εις την γην: Σε δοξάζω, Θεέ μου, Σε προσκυνώ και Σε λατρεύω, ότι καθώς εβάλθηκες εις τον τάφον έτσι θα βαλθώ και εγώ. Κι όταν σηκώνεσαι ορθός φανερώνεις την Ανάστασιν και λέγεις: Σε δοξάζω, Κύριέ μου, Σε προσκυνώ και Σε λατρεύω πως αναστήθηκες από τους νεκρούς για να μας χαρίσης την ζωήν την αιώνιαν. Αυτό σημαίνει ο Πανάγιος Σταυρός».


       Και μία μικρή διήγηση, με την οποίαν τελειώνω. «Ανίσως και θέλετε να σας ειπώ ένα παράδειγμα για να καταλάβετε την δύναμη του Σταυρού, σας το λέγω. Εις την Αίγυπτον, εις το Μισίρι, ήτον ένας βασιλεύς ασεβής. Είχε έναν Εβραίο βεζύρη και από Εβραίος οπού ήτον έγινε και Τούρκος -τους εξευτελίζει και τους δύο εδώ με μια διήγηση!- Άφησε τον ένα διάβολο και πήγε με τον άλλον. Έφυγε από τον Εβραίο και πήγε με τον άλλο διάβολο. Ήξευρε γράμματα εβραϊκά και τούρκικα.


       Εις την Αλεξάνδρειαν ήτον ένας Πατριάρχης, το όνομά του Ιωακείμ, αγιώτατος άνθρωπος, σοφός και ενάρετος. Ακούγοντας ο  βασιλεύς τον Πατριάρχην, πως ήτον άγιος άνθρωπος τον αγάπα κατά πολλά. Λέγει ο Εβραίος του βασιλέως. Κάτι πολλήν αγάπην έχεις με τον Πατριάρχην. Του λέγει ο Βασιλεύς. ο Ιωακείμ, ο Πατριάρχης, είναι καλός, δίκαιος άνθρωπος. Του λέγει ο Εβραίος, σαν βεζύρης οπού ήτον: Κράξε, Βασιλεύ, τον Πατριάρχην να έλθη. Λέγει του ο Εβραίος, επειδή και ήξευρε το ευαγγέλιον. εγώ θέλω, Πατριάρχη, να φιλονικήσωμεν μερικά και περί πίστεως, για τα δόγματα. Λέγει του ο Πατριάρχης. με τον ορισμό σου, βασιλεύ, έτοιμος είμαι δια την πίστιν μου να χύσω και το αίμα μου. Και κάνοντας αρχήν ο Πατριάρχης να φιλονικά με τον Εβραίο, μ' έναν τρόπον επιδέξιον πάντοτε τον αποστόμωνε τον Εβραίον.


       Λέγει ο Εβραίος του Πατριάρχου. τι θέλομεν να φιλονικώμεν; Εγώ ακούω, οπού λέγει ο Χριστός σας εις το ευαγγέλιον πως όποιος έχει πίστιν όσον με ένα σπυρί σινάπι μετατοπά ένα βουνό από τον τόπον του και πηγαίνει σ' άλλο μέρος. Λέγει ο Πατριάρχης. αληθινά έτσι το λέγει το ευαγγέλιον. Λέγει του ο Εβραίος λοιπόν, αν είσαι άξιος, πρόσταξε και συ να σηκωθή από τον τόπον του το βουνό και τότε να πιστεύσω. Εζήτησε ο Πατριάρχης τρεις ημέρες και τρεις νύκτες διορίαν. Τότε έρχεται ο Πατριάρχης και λέγει του βασιλέως. έτοιμος είμαι δια το πρόσταγμα, όπου με πρόσταξες.


       Ήτον ένα βουνό από την Αίγυπτον έως τρεις ώρες μακριά. Λέγει ο Εβραίος.Βασιλέα, πρόσταξε τον Πατριάρχη να σηκώση εκείνο το βουνό να πιστεύσωμεν και εμείς. Τότε πιάνει ο Πατριάρχης και θυμιάζει από μακριά εκείνο το βουνό και κάμνοντας τον Σταυρόν του τρεις φορές, λέγοντας και το όνομα του Κυρίου μας Ιησού Χριστού. Σε προστάζω εσέ βουνό να σηκωθής και να έρθης εδώ. Και, ω του θαύματος! Ευθύς εσηκώθη εκείνο το βουνό και έγινε τρία, εις τύπον της Αγίας Τριάδος, και εκίνησε και ερχόταν. Φωνάζει ο βασιλεύς και λέγει. για το όνομα του Θεού! Βοήθησέ μας και εχαθήκαμε. Ερχόταν απάνω τους το βουνό. Και κάνοντας πάλιν δέησιν ο Πατριάρχης εστάθη το βουνό έως έξι μίλια μακριά από την Αίγυπτον και το ωνόμασαν Ντουρ νταγ. θέλει να ειπή. στάσου βουνό πάλιν.


       Ο Εβραίος δεν επίστευσεν και λέγει του Βασιλέως. Πάλιν λέγει το Ευαγγέλιον πως όποιος έχει πίστιν, ανίσως και τύχη ανάγκη να πιή θανάσιμον φαρμάκι, δεν αποθαίνει. λοιπόν πρόσταξε τον Πατριάρχην να του κάμω ένα φαρμάκι να το πίη και, ανίσως και δεν αποθάνη, να πιστεύσωμεν και εμείς». Έγινε και το θαύμα αυτό. Ο Εβραίος παρεσκεύασε ιδίαις χερσίν ένα φαρμάκι, το οποίο μόνο να το ήγγιζες στα χείλη θα απέθνησκες. Ο Πατριάρχης ήπιε όλο το ποτήρι και δεν έπαθε τίποτε. Και λέγει τώρα στον βασιλιά. «Πες του να ξεπλύνη τώρα το ποτήρι και να πιη το ξέπλυμα». Και μόλις το ήπιε ο Εβραίος πέθανε μπροστά σε όλους!

Σεβασμιώτατε, κυρίες και κύριοι,

       αυτό που δεν έκανα σήμερα, δεν μπόρεσα να το κάνω λόγω του χρόνου, να αναλύσω δηλαδή επαρκώς τα βασικά θεολογικά και ηθικά θέματα των Διδαχών του Αγίου Κοσμά, θα το κάνω γράφοντας ένα βιβλίο, που θα το οφείλουμε στις θαυμάσιες αυτές πρωτοβουλίες της μικρής πληθυσμιακά αλλά μεγάλης πνευματικά Ράχης.

       Προσπάθησα απλώς με γενικές αναφορές και ενδεικτικά παραδείγματα να παρουσιάσω την μεγαλειώδη απλότητα ενός νεώτερου Αποστόλου, ο οποίος μέσα στην πλημμυρίδα του Μουσουλμανισμού και την δολιότητα του Εβραϊσμού διέδωσε την Ορθοδοξία και το Γένος.


* Εισήγηση σε ειδικό συνέδριο για τον Άγιο Κοσμά τον Αιτωλό, που οργανώθηκε από τον Σύλλογο «Τα Πάτρια» στο χωριό Ράχη της Πιερίας.