Μιά βαριά και πηχτή νύχτα

Του Κώστα Τσιρόπουλου*

Ερχόμαστε πάλι σ’ επικοινωνία με το μέγα μυστήριο της φρικτής οικονομίας του Θεού. Μετέχουμε αναρριγώντας στην ουσία της εορτής της Γέννησης του Χριστού, ο καθένας κατά τον πλούτο της καρδίας του, κατά το δώρημα της αφελότητας, κατά το γνήσιο της εσωτερικής του αγνότητας.

Πίσω από τους φωσφορισμούς και τις πανηγυρικές φωνές κρύβεται, από αιώνων, μια βαριά και πηχτή νύχτα. Πρόκειται για τη Νύχτα της φθοράς που βεβαιώνει και μέσα του και γύρω του ο άνθρωπος του κόσμου τούτου, για τη σταθερότητα του θανάτου, για τη μονιμότητα της απελπισίας. Μέσα σ’ ένα τόσο ζοφερό ηθικό σκότος, η ανθρώπινη ύπαρξη αισθάνεται το σφυγμό της να επιταχύνεται και τον βρόχο της ασφυξίας να σφίγγεται όλο και περισσότερο στο πνεύμα της.

Ήλθε ο Κύριος σε μια τέτοια εποχή σημαδιακής απελπισίας, εσωτερικής ασφυξίας του ανθρώπου. Οι διάφοροι φιλοσοφικοί μύθοι ανίκανοι να παραμυθήσουν και να διατρήσουν το σκότος του πνεύματος, είχαν πέσει σε παρακμή. Η φωνή του πνεύματος είχε περίπου εκμηδενιστεί και μια δεινή έκλυση είχε απλωθεί πέρα ως πέρα στον κόσμο.

Και τότε επισυμβαίνει το κρίσιμο για το ανθρώπινο γένος και για την αιώνια θέση του γεγονός. Μέσα σε μια νύχτα βυθισμένη σε σιωπή και σε απόγνωση, ο Θεός αποφασίζει να ξαναπλάσει ουσιαστικά τον άνθρωπο, όχι πλέον όπως την πρώτη φορά, την έκτη μέρα της Δημιουργίας, με χώμα και με τη δική του ανάσα, αλλά με πνεύμα, με το κύρος της ίδιας της θεότητας που κατεβαίνει και παραδίνεται στα δεσμά της εγκοσμιότητας για να κατορθώσει να ξαναφέρει στο ηθικό ύψος του ουρανού το ξεπεσμένο πλάσμα.

Μέσα στη νύχτα της οικουμενικής απελπισίας, ο Χριστός «λύχνον ήψε την εαυτού σάρκα» κατά τον Γρηγόριο τον Ναζιανζηνό, κι’ έγινε η των πάντων Αυγή. Δεν μπορούσε ο κόσμος να αιτιολογήσει τη ζωή· κι ας ήταν αναγκασμένος να έρχεται στον κόσμο η μια γενιά ύστερ’ από την άλλη. Δεν μπορούσε να ερμηνεύσει το θάνατο κι ας σπούδαζε αδιάκοπα με τον φιλοσοφικό στοχασμό. Υπήρξαν φιλόσοφοι που δίδαξαν κι έπαθαν. Αλλά η παρουσία τους ήταν ένα δεδομένο εγκόσμιο. Η Γέννηση του Ιησού είναι ένα δεδομένο του σύμπαντος που καταγράφεται ως η πρώτη και αληθινή αυγή της ανθρωπότητας μετά την πτώση των πρωτοπλάστων,

Ο Κύριος δεν ήλθε από την οδό του κόσμου, αλλ’ από την οδό του μυστηρίου. Γεννήθηκε μια νύχτα άγρια, χειμωνιάτικη, γεμάτη ποίηση που είναι η δίδυμη αδελφή του μυστηρίου. «Επέφανε εν σαρκί τοις εν σκότει και σκιά καθημένοις». Ο Άναρχος ήλθε κι’ έλαβε αρχή· ο υπεράνω της Ιστορίας ήλθε και μπήκε μέσα στην Ιστορία· ο Πλάστης των όλων έλαβε τη μορφή του πλάσματος· ο Ελεύθερος υποτάχτηκε στη δουλεία της σάρκας για να μπορέσει να μας ελευθερώσει από το βάρος του χώματος και να μας ξανανοίξει τις πύλες τ’ ουρανού. Και κατέλαμψε τη νύχτα της απελπισίας του κόσμου με το μεγάλο φως της Αγάπης.

Τη νύχτα εκείνη των θαυμάτων στη Βηθλεέμ, δεν έπεσε μονάχα ο μεσότοιχος της αμαρτίας που χώριζε τον Πλάστη από το Πλάσμα· δεν πραγματοποιήθηκε η καταλλαγή του Θεού με τον πεσμένο άνθρωπο μονάχα· έπεσαν κι όλοι οι μεσότοιχοι που χώριζαν τους ανθρώπους κι αποκαλύφθηκε λάμπουσα η αδελφοσύνη όλων. Οι άνθρωποι κοιτάζουν προς τα ουράνια πάντα κι ο Θεός κοιτάζει πάντα προς τη γη. Η ελευθερία του ουρανού έρχεται και διαχέεται στη γη και η σωτηρία των ανθρώπων γίνεται δια της τίμιας σαρκός και του αίματος του Χριστού η ζωοποιός πραγματικότητα.

Για πρώτη φορά η γη και η ανθρωπότητα δεν ταπεινώνονται από τη θυσία γιατί μέσα από τη φρικτή νύχτα της κατόρθωσε να ετοιμάσει την πάναγνη εκείνη Αχιβάδα της τιμιότητας όπου ο Θεός εσκήνωσε κι έλαβε σάρκα. Μέσα στην αγχώδη απελπισία του κόσμου τεχνουργήθηκε ένας άνθρωπος άξιος να βαστάξει το τρομερό βάρος της θεότητας: Η Παναγία Παρθένος, «η φωτεινή τε και έμψυχος νεφέλη, τον όμβρον βαστάσασα τον επουράνιον» κατά τον ψαλμωδό. Μέσα σε τόση κατάπτωση βρέθηκε το ύψιστο: η αγιότητα. Μέσα σε τόση απελπισία αναδείχθηκε το άξιο: η σεμνότητα. Μέσα από τέτοια γενική ηθική αναρχία, φωτίστηκε το μοναδικό: η υπακοή στο θέλημα του Θεού.

Η Γέννηση του Κυρίου που γιορτάζουμε τώρα με καρδιές σκοτεινές, με μάτια αγριεμένα και καχύποπτα, με χέρια διψαλέα κι αρπαχτικά, είναι το ύψιστο μάθημα εναντίον της απελπισίας. Είναι μια γεμάτη δάκρυα χαράς πιστοποίηση πως ζούμε μέσα στο αιώνιο έαρ της Χάριτος και πως ο θάνατος που απειλεί αδιάκοπα και κάνει επείγουσα τη ζωή, είναι μια απλή μετάβαση από την κοιλάδα των δακρύων, στο λειμώνα της εσωτερικής γαλήνης και της αναφαίρετης πνευματικής χαράς.

Ο Θεός βρέθηκε μέσα σε τόπο και χρόνο. Δέχτηκε και υπέκυψε σ’ αυτές τις σκληρές συντεταγμένες της φθοράς, αυτός που δεν έχει «τόπον» και που δεν υπόκειται στο χρόνο. Χώρεσε μέσα σε μια φάτνη αλόγων ο αχώρητος και χώρεσε μέσα σε τριαντατρία χρόνια ο αιώνιος για να ετοιμάσει και να πληρώσει την βεβαιότητα της σωτηρίας μας. «Τρόμω ορώσαι το μυστήριον… αι νοεραί Στρατιαί κατεπλήττοντο».

Καταπλησσόμαστε κι εμείς σήμερα και νιώθουμε το μυστήριο να σπάζει όλα τα νεύρα του πνεύματός μας, να λύει τους αρμούς του και να μας επιβάλει ένα νέο κανόνα ως πίστη ζωής και αδιάπτωτη προσδοκία : τον κανόνα του θαύματος.

Κάτω από αυτό τον κανόνα, το όραμα του κόσμου αλλοιώνεται ριζικά. Μέσα στη νύχτα της Γέννησης του Λυτρωτή, τα πάντα αναπλάθονται και από το σπήλαιο της Βηθλεέμ ένας νέος κόσμος αναπηδά, κόσμος σωτηρίας και θέωσης. Κόσμος που βηματίζει τη ζωή κι ερμηνεύει το θάνατο, κόσμος που τερματίζει την εξορία του και γίνεται τέκνο Θεού γιατί ο ίδιος ο Θεός τov επισκέφθηκε στην εξορία του κι έκανε τη νυχτωμένη του έρημο ν’ ανθίσει σαν κρίνο.

Έαρ της χάριτος ανατέλλει μαζί με τον Ήλιο της Δικαιοσύνης από το σπήλαιο. Έαρ σεμνότητας, έαρ αδιάπτωτου ηθικού ηρωισμού, έαρ θαυμάτων, δακρύων και αίματος. Και οι πιστοί πανηγυρίζουν και φωτίζονται, υψώνουν την κεφαλή τους πάνω από το σκότος και ξαναζούν τον αιώνα της σωτηρίας, τον αιώνα της ελευθερίας, τέκνα Θεού αληθινά και κληρονόμοι της μεγάλης πυρκαγιάς της Αγάπης. «Χριστός γεννάται την πριν πεσούσαν αναστήσων εικόνα».

(Κώστα Ε. Τσιρόπουλου, «Αυτοψία της εποχής»-Δοκίμια. Εκδόσεις των φίλων, Αθήνα.)

Ο Κώστας Ε. Τσιρόπουλος (1930) γεννήθηκε στη Λάρισα. Σπούδασε νομική (Θεσσαλονίκη) και ιστορία της τέχνης στο Παρίσι και τη Βαρκελώνη. Ιδρυτής και διευθυντής της ετήσιας έκδοσης "Χριστιανικό Συμπόσιο" (1966-1971) και του περιοδικού "Ευθύνη" (1961-1966, και από το 1972 ως σήμερα). Συνεργάστηκε επί χρόνια με την ΕΡΤ και την "Καθημερινή" (1962-1967), Γενικός Γραμματέας της Στέγης Καλών Τεχνών και Γραμμάτων (1974-1976), Γενικός Γραμματέας του Εθνικού Θεάτρου (1975-1980), Πρόεδρος του Εθνικού Κέντρου Κινηματογράφου. Έχει τιμηθεί με το βραβείο Φέξη των Δώδεκα (1964), Κρατικό Βραβείο Δοκιμίου (1966), Α΄ Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος (1979), Βραβείο Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών (1986), Βραβείο της Εταιρείας Χριστιανικών Γραμμάτων (1989) Α Βραβείο της Εταιρείας Μεταφραστών Λογοτεχνίας (1990), Μεγάλο Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας (2007), και έχει ανακηρυχθεί επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Γρανάδας (2004). Το ποιητικό, πεζογραφικό και δοκιμιακό του έργο εκτείνεται σε δεκάδες τόμους. Έχει επίσης μεταφράσει από τα ισπανικά, τα καταλανικά και τα γαλλικά βιβλία και κείμενα των Ορτέγα υ Γκασσέτ, Αντόνιο Ματσάδο, Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα, Καμίλο Χοσέ Θέλα, Χουάν Ραμόν Χιμένεθ, Σαλβαδόρ Εσπρίου, Χοσέ Μπεργαμίν, Ντρυόν, Ζενεβουά, Αρανγκούρεν κ.ά. Βιβλία και κείμενά του έχουν μεταφραστεί στις κυριότερες ευρωπαϊκές γλώσσες.

Κάθε Μέρα…

"...Κάθε μέρα ο Θεός μας δίνει, μαζί με τον ήλιο, μια στιγμή κατά την οποία είναι δυνατό να αλλάξει το κάθε τι που μας κάνει δυστυχισμένους.

Κάθε μέρα προσποιούμαστε πως δεν αντιλαμβανόμαστε ότι υπάρχει αυτή η στιγμή, κάνουμε πως πιστεύουμε ότι το σήμερα είναι ίδιο με το χθες και θα είναι ίδιο με το αύριο. Αλλά το όν που δίνει προσοχή στην ημέρα την οποία ζει ανακαλύπτει τη μαγική στιγμή...

...Η ευτυχία είναι καμιά φορά ευλογία αλλά πιο συχνά είναι μια κατάκτηση. Η μαγική στιγμή της ημέρας μας βοηθάει να αλλάξουμε, μας σπρώχνει σε αναζήτηση ονείρων. Θα υποφέρουμε, θα διασχίσουμε κακά περάσματα, αλλά όλες αυτές είναι μεταβατικές περίοδοι... Κι αργότερα θα μπορούμε να κοιτάζουμε πίσω με υπερηφάνεια και πίστη.

Δυστυχής αυτός που φοβάται να ριψοκινδυνεύει. Γιατί αυτός ίσως δεν θα απογοητευτεί ποτέ... δεν θα υποφέρει σαν αυτούς που έχουν να κυνηγήσουν κάποιο όνειρο.

Όταν όμως θα κοιτάξει πίσω, (γιατί πάντα κοιτάζουμε πίσω μας), θα ακούσει την καρδιά του να του λέει: "Τί έκανες τα θαύματα που έσπειρε ο Θεός στις μέρες σου; Τί έκανες τα τάλαντα που σου εμπιστεύτηκε ο Κύριος; Τα έθαψες βαθιά σε μια τρύπα γιατί φοβόσουν μη τα χάσεις; Τότε αυτό σου απόμεινε: η βεβαιότητα πως έχασες τη ζωή σου".

Δυστυχής αυτός που ακούει τούτα τα λόγια. Τότε θα πιστέψει στα θαύματα, αλλά οι μαγικές στιγμές της ύπαρξης θα έχουν περάσει αμετάκλητα..."                                                                  

Αγνώστου γράψαντος

Άγγελος Πατσιάς

"Υπάρχει πάντα στην παιδική μας ηλικία μια στιγμή που ανοίγει μια πόρτα και μπαίνει το μέλλον."
Graham Green, Βρετανός συγγραφέας

"Όποιος μεγάλωσε στη φυλακή, τη φυλακή θυμάται. Όποιος μεγάλωσε στο παλάτι, το παλάτι θυμάται.
Ινδική παροιμία

Του καρδιολόγου Νικήτα Κακκαβά

Σε κάθε σχολείο ανάμεσα στους δέκα-είκοσι δασκάλους υπάρχει και ένας που ξεχωρίζει. Ένας δάσκαλος που τον θυμόμαστε για χρόνια μετά, μέχρι τα γεράματα μας, με αγάπη και αληθινή συγκίνηση. Ένας δάσκαλος που κατάφερε να τρυπώσει στο άβατο της παιδικής μας ψυχής και έφερε ένα εντελώς νέο φως. Και χάρη σ' αυτό το "Δεύτε λάβετε φως" - φως μικρού κεριού ή ολόλαμπρου ήλιου δεν έχει σημασία - μέσα στην κυνικότητα και στην αδιάφορη καθημερινότητα του ενήλικα, που μοιραία όλοι μεταμορφωθήκαμε, διασώζεται και αχνοφέγγει ακόμα ό,τι καλό διαθέτουμε εντός μας.

Σε ένα μικρό χωριό του ορεινού Ρεθύμνου, τον Φουρφουρά, οι γιοί και οι κόρες των 560 μόλις κατοίκων του δέχτηκαν την ευεργεσία μιας αναπάντεχης τύχης. Χωρίς να το ξέρει, κάποιος βαριεστημένος δημόσιος υπάλληλος του υπουργείου Παιδείας σφράγισε πριν από λίγα χρόνια τον διορισμό στο χωρίο τους ενός τέτοιου ξεχωριστού δασκάλου, του Άγγελου Πατσιά.

Ο νεαρός δάσκαλος δεν είδε αυτόν τον διορισμό του στην άκρη του πουθενά σαν μια καταναγκαστική προσγείωση, σαν δυσάρεστο πάρεργο εν όψει μιας ευνοϊκότερης μετάθεσης ή σαν μια ευκαιρία για ατελείωτη ραστώνη.

Αντιθέτως! Διέθεσε και διαθέτει μέχρι σήμερα ό,τι φωτεινότερο κρύβει η ψυχή του. Μακριά από κάθε λογική κέρδους - βλέπε αντιπαροχή υπό την μορφή μισθού, προσωπικής προβολής και ό,τι παρόμοιο σκεφθεί ο κακοπροαίρετος νους μας - άνοιξε στους ολιγάριθμους μαθητές του την αυλαία ενός εντελώς καινούργιου κόσμου, χαρίζοντας τους την σπάνια ευκαιρία να γίνουν καλύτεροι άνθρωποι.

Στην άκρη το "εβδομαδιαίο πρόγραμμα"

Και τι δεν έκανε ο ευφάνταστος αυτός δάσκαλος! Και πρώτα από όλα έγκαιρα πήρε την ορθή και γενναία απόφαση να αποδράσει από τα ασφυκτικά όρια του γραφειοκρατικού «Εβδομαδιαίου Προγράμματος» που ορίζει το Υπουργείο Παιδείας. Στο δικό του σχολείο αποφάσισε πως κράτος και εξουσία θα είχαν οι ανάγκες και οι νόμοι της παιδικής ηλικίας και όχι το στενάχωρο πλαίσιο του νομοθέτη. Έβαλε τα τυχερά Φουρφουργιανάκια στις φτερούγες του και ξεκίνησαν όλοι μαζί την πτήση τους προς τον ευαίσθητο ουρανό της Φαντασίας – ή προς τον φανταστικό ουρανό της Ευαισθησίας, αν προτιμάτε.

Μέσα στα λίγα χρόνια που ο Άγγελος Πατσιάς είναι δάσκαλος στο 4θέσιο Δημοτικό σχολείο Φουρφουρά πραγματοποίησε ένα μικρό θαύμα.

Δεν στάθηκε στις ανεπάρκειες της ελληνικού κράτους, αγνόησε τις αβελτηρίες της δημόσιας παιδείας, υπερπήδησε κάθε βολική δικαιολογία προκειμένου να αρκεστεί στο νόμο της ήσσονος προσπάθειας. Οργάνωσε το παλιό σχολείο του χωριού, μεταμορφώνοντας το από ένα εγκαταλειμμένο οίκημα σε σχολείο του 21ου αιώνα. «Σχολείο της φύσης και των χρωμάτων» το ονόμασε και βάλθηκε να το φτιάξει.

Ζωγράφισε φωτεινούς και έγχρωμους τους τοίχους, πλούτισε την βιβλιοθήκη του, έφερε υπολογιστές. Μα πάνω από όλα αποφάσισε να μάθει στα παιδιά αληθινά "γράμματα", παναπεί να ξυπνήσει εντός τους τον αχόρταγο προσανατολισμό προς το Καλό και το Ωραίο.

Γι' αυτό και βάλθηκε να μάθει τα παιδιά να τραγουδούν, να νοιώθουν την ποίηση, να παίζουν θέατρο, να χορεύουν - μέχρι και "μάχη χορευτικών συγκροτημάτων" διοργάνωσε ο αθεόφοβος! Οργάνωσε τους μικρούς του μαθητές για καλλιεργούν μποστάνια και να φτιάξουν το δικό τους κοτέτσι. Κατόπιν τους έμαθε να πουλάνε την παραγωγή τους - αυγά, καρπούζια και λαχανικά - προκειμένου να εξασφαλίσουν χρήματα για τα έξοδα του σχολείου. Κανονικό πρότυπο αυτοδιαχείρισης δηλαδή.

Διαβάζω στο Διαδίκτυο την άποψη του για την εκπαίδευση.

"Η εκπαίδευση", λέει ο Άγγελος Πατσιάς, "κρύβεται στα απλά πράγματα. Εγώ αυτό που έκανα είναι να πειραματίζομαι". Και συνεχίζει: "Δεν θέλει φόβο στον πειραματισμό και μάλλον αυτό είναι το πιο σημαντικό. Πάντα όμως να έχουμε ως γνώμονα ότι τα παιδιά δεν θα ζημιωθούν από τους πειραματισμούς. Λάθη θα γίνουν, τα παιδιά δείχνουν κατανόηση. Ο δάσκαλος δεν είναι θεός. Είναι κάτι το οποίο κινείται ανάμεσά τους πολλές ώρες την ημέρα και ο ένας μαθαίνει από τον άλλο".

Τέλος, μεταξύ των πολλών άλλων, o Άγγελος Πατσιάς δημιούργησε, κλέβοντας ώρα από τον "εξωσχολικό" του χρόνο, μια διαδικτυακή εκπαιδευτική τηλεόραση για τα παιδιά. Την Φουρφουρά Web TV!

Η Φουρφουρά Web TV δεν είναι απλά μια ακόμη διαδικτυακή τηλεόραση ανάμεσα στις χιλιάδες που μπορεί να βρει κανείς σήμερα στο Ίντερνετ. Είναι κάτι πολύ περισσότερο: αποτελεί έναν δίαυλο επαφής και επικοινωνίας των παιδιών με την υπόλοιπη Κρήτη, με την Ελλάδα και – γιατί όχι; - με όλο τον κόσμο. Μέσα από αυτήν τα παιδιά αυτοσχεδιάζουν, δημιουργούν, αλλά επίσης λύνουν τις απορίες τους, μαθαίνουν εξ αποστάσεως… Πάνω από όλα τα παιδιά το διασκεδάζουν. Αρκεί να επισκεφτεί κανείς τον σχετικό διαδικτυακό τόπο – site επί το … ελληνικότερον - για να διαπιστώσει, ότι όσα γράφω είναι αλήθεια μέχρι κεραίας.

Ας είμαστε ειλικρινείς. Ο κόσμος μας λειτουργεί με γνώμονα την ανισότηταµ στα όνειρα και τις προοπτικές των ανθρώπων καμιά δημοκρατία και δικαιοσύνη δεν λειτουργεί. Έχεις αναρωτηθεί, άραγε αναγνώστη μου, τι είδους ισονομία ορίζει ο Θεός, η Τύχη, το Κισμέτ, η φυσική επιλογή, το Κάρμα - ή έστω ό,τι πιστεύει ο καθένας - ανάμεσα στο παιδάκι που γεννιέται σε μια εύπορη αστική οικογένεια στα προάστια της Αθήνας και στα παιδιά ενός μεροκαματιάρη αγρότη ή κτηνοτρόφου σε κάποιο απομονωμένο χωρίο των συνόρων;

Τα παιδιά του Φουρφουρά γεννήθηκαν με τα σύνορα τους κατ’ αρχήν κλειστά στην αποδημία των ονείρων και της ίσης ευκαιρίας. Αναλογιστείτε τα δεδομένα και προβλέψτε τις δυνατότητες: ένα ορεινό χωριό 500 ανθρώπων που στην πλειονότητα είναι υπερήλικες χωρίς ιδιαίτερη μόρφωση, λασπόδρομοι, το Ρέθυμνο χιλιόμετρα μακριά και στη γλώσσα του χωρίου πολλές λέξεις, όπως "κινηματογράφος», «θέατρο», «συναυλία», «λεωφόρος» κ.ά., χωρίς αντίκρισμα. Τα παιδιά του Φουρφουρά έπρεπε να τρέξουν, αμέσως αφότου γεννήθηκαν, αν ήθελαν να «προλάβουν» τους συνομηλίκους τους των πόλεων. Βλέπεις οι τελευταίοι είχαν όλον τον χρόνο, πρώτα να μπουσουλήσουν, μετά να σηκωθούν στα δυο τους πόδια και να μάθουν με την ησυχία τους να περπατούν. Κι όμως η παρουσία ενός μόνου ανθρώπου, του δάσκαλου Άγγελου Πατσιά, έφτασε να ανατρέψει την προδιαγεγραμμένη μοίρα των παιδιών, κατάφερε να ανοίξει ρωγμές στην απομόνωση τους και να εγγράψει οριστικά στην καρδιά τους στέρεες παρακαταθήκες για το μέλλον. Με άλλα λόγια, ο εμπνευσμένος δάσκαλος μπόρεσε να ακυρώσει τα βαρίδια της καταγωγής και να αποκαταστήσει μια κάποια πιο δίκαια κανοναρχία στην πτήση της ζωής τους.

Μα γιατί τα γράφω όλα αυτά; Δεν ξέρω και εγώ στ’ αλήθεια, αναγνώστη μου. Ίσως να ματαιοπονώ γράφοντας τούτες τις σκέψεις, για να διεκδικήσω φρούδες απαντήσεις σε μάταιες απορίες. Φερ’ ειπείν σε τούτα τα χρόνια της δημόσιας ρητορείας και της ιδιωτικής ιστορίας, όπου όλα τριγύρω είναι «ωραία κιόλας ερείπια»2, τι μπορούμε να λογαριάσουμε για Πράξη; Κι ακόμη: ποια Πράξη, μέσα σε τούτο το ετοιμόρροπο σκηνικό μες στο οποίο περιφέρουμε κομπάρσο τη ζωή μας, μπορεί να σταθεί όρθια σαν αλεξικέραυνο;

Ζούμε στα χρόνια, που το τιποτένιο κάνει μεγάλο σαματά. "Πάμε ΠΟΥΘΕΝΑ, να δούμε ΚΑΝΕΝΑΝ για να πούμε ΤΙΠΟΤΑ", είναι το σλόγκαν της νέας εποχής. Η βιαστική πλειοψηφία, που ξεχαρμανιάζει μπροστά στους ήρωες της lifestyle υποκατάστατης πραγματικότητας, έχει τυφλά και κωφά τα αισθητήρια της για τέτοιες λογής Πράξεις, όπως τούτο το ευαίσθητο δασκαλίκι του νεαρού Άγγελου. Μοιάζει για αυτούς αποκοτιά, γραφικότητα, καπρίτσιο ή τέλος πάντων μια ασήμαντη και δυσδιάκριτη ψηφίδα στο οπτικό τους πεδίο. Στο βάθος ίσως και να την αγνοούν, επειδή γίνονται ενοχλητικοί όσοι επιμένουν ακόμα να θυμίζουν πως είμαστε φτιαγμένοι για να γίνουμε Άνθρωποι ...

Εκπληκτικέ Άγγελε Πατσιά, αν μπορούσε η φωνή μου να φτάσει μεμιάς από εδώ τον παγωμένο βορρά της Ελλάδας μέχρι τον Φουρφουρά της ορεινής Ρεθυμνίας, θα ήθελα να σου φωνάξω αληθινέ μου Δάσκαλε, για ό,τι κάνεις, τα λόγια του Ποιητή:

"Κι όρθια η Πράξη σαν αλεξικέραυνο".

Υ.Γ1. Λίγους μήνες πριν πεθάνει ρώτησαν σε μια τηλεοπτική συνέντευξη τον Γιώργο Ζαμπέτα τι θυμάται από την ζωή του. Ο θυμόσοφος μάγκας, ρούφηξε το τσιγάρο του, ζύγισε το ζάρι της μνήμης και απάντησε στον έκπληκτο δημοσιογράφο: «Εξόν από την μάνα και τα παιδιά μας, τι νομίζεις ότι θα θυμόμαστε ρε; Κανά καλό δάσκαλο, την πρώτη γκομενίτσα και κανένα μερακλίδικο τραγούδι…».

Υ.Γ2. Ότι σταδιακά μεταλλασσόμαστε από οργανωμένη κοινωνία ανθρώπων σε ένα σαθρό, αλλοπρόσαλλο, ετοιμόρροπο και χωρίς ευδιάκριτο αξιακό σύστημα συνονθύλευμα τυχαίων συνοδοιπόρων, φαίνεται και από την αντιμετώπιση που επιφυλάσσει η πλειοψηφία στους δασκάλους. «Τεμπέληδες που κάθονται τρεις μήνες το χρόνο», «δασκαλάκοι», «μίζεροι» και άλλα τέτοια παρόμοια συνηθίζουν για τους δασκάλους αρκετοί. Κάποιοι μάλιστα προχωρούν ακόμη παραπέρα: αποκαθηλώνουν τον δάσκαλο στα μάτια του μικρού παιδιού τους με την παραμικρή ευκαιρία. Διόλου δεν αντιλαμβάνονται το κακό που κάνουν στην αθώα παιδική ψυχή των σπλάγχνων τους (υπέρ των οποίων a propo ισχυρίζονται πως κόπτονται και πασχίζουν). Μιας και στο παιδί πρώτα οικοδομείς το εναλλακτικό και ύστερα γκρεμίζεις το υπάρχον. Τακτική μπουλντόζας και αντιπαροχής δεν χωράει στη ψυχή των παιδιών μας! Ψιλά γράμματα θα μου πεις αναγνώστη μου. Όμως, στις λεπτομέρειες παίζεται το παιχνίδι της ζωής…

Το πρώτο ολισθηρό βήμα για την αμορφωσιά και την απανθρωπιά της κοινωνίας - και ό,τι αυτές συνεπάγονται - είναι η αντιφατική στάση που τηρούμε έναντι των δασκάλων – και κατ’ επέκταση της Παιδείας. Από τη μια, τους εμπιστευόμαστε ό,τι πιο πολύτιμο, εύθραυστο και σπάνιο αξιωθήκαμε ποτέ να αποκτήσουμε: τη ψυχή των παιδιών μας. Επιπλέον, με κάθε ευκαιρία αναγνωρίζουμε τη σπουδαιότητα του λειτουργήματος τους. Από την άλλη, παραμένουμε πεισματικά και εξαρχής προκατειλημμένοι και απαξιωτικοί μαζί τους. Σκεφθείτε μοναχά πόσες φορές έχετε ακούσει ή και ξεστομίσει την ατάκα "τι ξέρει τώρα ο δασκαλάκος;". Επιτρέψτε μου να πω – όχι ότι χρειάζονται αυτόκλητους υπερασπιστές οι δάσκαλοι - πως ενίοτε ξέρει πολλά περισσότερα από πολλούς τριγύρω μας που τους έχει αποχαυνώσει η lifestyle παρέλαση της τηλεόρασης.

Είναι σίγουρο πως δεν αξίζουν όλοι οι «δάσκαλοι» να λέγονται δάσκαλοι, όπως δεν αξίζει λ.χ. να λέγονται γιατροί όλοι οι "γιατροί", δικαστές όλοι οι "δικαστές" και εν τέλει όλοι οι «άνθρωποι» άνθρωποι. Χωρίς αμφιβολία στην εκπαιδευτική κοινότητα λαθροβιώνουν αρκετοί που δεν έχουν αντιληφθεί στο ελάχιστο πόσο σπουδαίος είναι ο ρόλος τους και ποια επίδραση μπορεί να έχει διαχρονικά η παρουσία τους στους ανθρώπους, την αγωγή των οποίων τους εμπιστεύονται οι γονείς και η κοινωνία. Ωστόσο, αναπόφευκτα παιδεία και σχολείο δεν έχουν νόημα χωρίς τον δάσκαλο, όπως δεν νοείται δικαιοσύνη και δικαστήριο χωρίς τον δικαστή ή υγεία και νοσοκομείο χωρίς τον γιατρό.

Μόνο αν η κοινωνία και οι εκάστοτε Εξουσίες αναγνωρίσουν με ολοφάνερο και ανυπόκριτο τρόπο την αξία του δασκάλου, υπάρχει ελπίδα η εκπαιδευτική κοινότητα να βρει το θάρρος και την αποφασιστικότητα να ξεφορτωθεί από τέτοιους λογής λαθρεπιβάτες. Εν τέλει χρειάζονται και κάποια υπομόχλιο συμπαράσταση οι δάσκαλοι για να εννοήσουν, να προστατέψουν και να αναδείξουν το κύρος της ευθύνης να είσαι δάσκαλος.

Οι δάσκαλοι – και ιδίως οι νέοι δάσκαλοι, τα είκοσι οχτώ χρονών αγόρια και κορίτσια που βλέπω περιτριγυρισμένα από τα πολύβουα μελίσσια των παιδίων στις αυλές των δημοτικών σχολείων - πρέπει να πάψουν να ακροβατούν στο τεντωμένο σκοινί μιας τέτοιας αντίφασης: από τη μια λειτουργοί, από την άλλη απαξιωμένοι από την κοινωνία και νεόπτωχοι με 900 ευρώ μισθό από το Κράτος. Γιατί αν "όλα έχουν παιχτεί, προτού γίνουμε δώδεκα χρονών", όπως σοφά διαισθάνθηκε ο Γάλλος ποιητής Charles Péguy, τότε ο δάσκαλος είναι κάτι περισσότερο από αυτό για το οποίο τον προορίζει η προκρούστεια γραφειοκρατική αντίληψη του Υπουργείου Παιδείας. Είναι τυχαίο που ο Πλάτωνας στην Ιδανική Πολιτεία του ιεράρχησε πρώτο τον Δάσκαλο στην κορυφή της κοινωνίας;

Υ.Γ3. Θερμή παράκληση να επισκεφθείτε την ιστοσελίδα της Φουρφούρα Web TV (http://fourfourastv.blogspot.com). Προσπαθήστε να στείλετε με κάθε τρόπο (e-mail στη διεύθυνση του angelpats@gmail.com, συγχαρητήρια επιστολή στο σχολείο του χωριού κλπ) σ' αυτόν τον άνθρωπο ένα μήνυμα συμπαράστασης, ένα μικρό μπράβο, μια ευχή. Το αξίζει! Ο ίδιος - σεμνός καθώς φαίνεται - δεν επιδίωξε ποτέ του την προβολή. Ωστόσο, την αξίζει όσο κανείς άλλος! Ιδίως αυτές τις στιγμές όπου η κατήφεια και η απαισιοδοξία που γέννησε η οικονομική κρίση σκιάζουν το μικρό του άστρο στον ουρανό μας.

*To κείμενο είναι του καρδιολόγου Νικήτα Κακκαβά και δημοσιεύτηκε στο blog Σχολιαστής