Μιά βαριά και πηχτή νύχτα

Του Κώστα Τσιρόπουλου*

Ερχόμαστε πάλι σ’ επικοινωνία με το μέγα μυστήριο της φρικτής οικονομίας του Θεού. Μετέχουμε αναρριγώντας στην ουσία της εορτής της Γέννησης του Χριστού, ο καθένας κατά τον πλούτο της καρδίας του, κατά το δώρημα της αφελότητας, κατά το γνήσιο της εσωτερικής του αγνότητας.

Πίσω από τους φωσφορισμούς και τις πανηγυρικές φωνές κρύβεται, από αιώνων, μια βαριά και πηχτή νύχτα. Πρόκειται για τη Νύχτα της φθοράς που βεβαιώνει και μέσα του και γύρω του ο άνθρωπος του κόσμου τούτου, για τη σταθερότητα του θανάτου, για τη μονιμότητα της απελπισίας. Μέσα σ’ ένα τόσο ζοφερό ηθικό σκότος, η ανθρώπινη ύπαρξη αισθάνεται το σφυγμό της να επιταχύνεται και τον βρόχο της ασφυξίας να σφίγγεται όλο και περισσότερο στο πνεύμα της.

Ήλθε ο Κύριος σε μια τέτοια εποχή σημαδιακής απελπισίας, εσωτερικής ασφυξίας του ανθρώπου. Οι διάφοροι φιλοσοφικοί μύθοι ανίκανοι να παραμυθήσουν και να διατρήσουν το σκότος του πνεύματος, είχαν πέσει σε παρακμή. Η φωνή του πνεύματος είχε περίπου εκμηδενιστεί και μια δεινή έκλυση είχε απλωθεί πέρα ως πέρα στον κόσμο.

Και τότε επισυμβαίνει το κρίσιμο για το ανθρώπινο γένος και για την αιώνια θέση του γεγονός. Μέσα σε μια νύχτα βυθισμένη σε σιωπή και σε απόγνωση, ο Θεός αποφασίζει να ξαναπλάσει ουσιαστικά τον άνθρωπο, όχι πλέον όπως την πρώτη φορά, την έκτη μέρα της Δημιουργίας, με χώμα και με τη δική του ανάσα, αλλά με πνεύμα, με το κύρος της ίδιας της θεότητας που κατεβαίνει και παραδίνεται στα δεσμά της εγκοσμιότητας για να κατορθώσει να ξαναφέρει στο ηθικό ύψος του ουρανού το ξεπεσμένο πλάσμα.

Μέσα στη νύχτα της οικουμενικής απελπισίας, ο Χριστός «λύχνον ήψε την εαυτού σάρκα» κατά τον Γρηγόριο τον Ναζιανζηνό, κι’ έγινε η των πάντων Αυγή. Δεν μπορούσε ο κόσμος να αιτιολογήσει τη ζωή· κι ας ήταν αναγκασμένος να έρχεται στον κόσμο η μια γενιά ύστερ’ από την άλλη. Δεν μπορούσε να ερμηνεύσει το θάνατο κι ας σπούδαζε αδιάκοπα με τον φιλοσοφικό στοχασμό. Υπήρξαν φιλόσοφοι που δίδαξαν κι έπαθαν. Αλλά η παρουσία τους ήταν ένα δεδομένο εγκόσμιο. Η Γέννηση του Ιησού είναι ένα δεδομένο του σύμπαντος που καταγράφεται ως η πρώτη και αληθινή αυγή της ανθρωπότητας μετά την πτώση των πρωτοπλάστων,

Ο Κύριος δεν ήλθε από την οδό του κόσμου, αλλ’ από την οδό του μυστηρίου. Γεννήθηκε μια νύχτα άγρια, χειμωνιάτικη, γεμάτη ποίηση που είναι η δίδυμη αδελφή του μυστηρίου. «Επέφανε εν σαρκί τοις εν σκότει και σκιά καθημένοις». Ο Άναρχος ήλθε κι’ έλαβε αρχή· ο υπεράνω της Ιστορίας ήλθε και μπήκε μέσα στην Ιστορία· ο Πλάστης των όλων έλαβε τη μορφή του πλάσματος· ο Ελεύθερος υποτάχτηκε στη δουλεία της σάρκας για να μπορέσει να μας ελευθερώσει από το βάρος του χώματος και να μας ξανανοίξει τις πύλες τ’ ουρανού. Και κατέλαμψε τη νύχτα της απελπισίας του κόσμου με το μεγάλο φως της Αγάπης.

Τη νύχτα εκείνη των θαυμάτων στη Βηθλεέμ, δεν έπεσε μονάχα ο μεσότοιχος της αμαρτίας που χώριζε τον Πλάστη από το Πλάσμα· δεν πραγματοποιήθηκε η καταλλαγή του Θεού με τον πεσμένο άνθρωπο μονάχα· έπεσαν κι όλοι οι μεσότοιχοι που χώριζαν τους ανθρώπους κι αποκαλύφθηκε λάμπουσα η αδελφοσύνη όλων. Οι άνθρωποι κοιτάζουν προς τα ουράνια πάντα κι ο Θεός κοιτάζει πάντα προς τη γη. Η ελευθερία του ουρανού έρχεται και διαχέεται στη γη και η σωτηρία των ανθρώπων γίνεται δια της τίμιας σαρκός και του αίματος του Χριστού η ζωοποιός πραγματικότητα.

Για πρώτη φορά η γη και η ανθρωπότητα δεν ταπεινώνονται από τη θυσία γιατί μέσα από τη φρικτή νύχτα της κατόρθωσε να ετοιμάσει την πάναγνη εκείνη Αχιβάδα της τιμιότητας όπου ο Θεός εσκήνωσε κι έλαβε σάρκα. Μέσα στην αγχώδη απελπισία του κόσμου τεχνουργήθηκε ένας άνθρωπος άξιος να βαστάξει το τρομερό βάρος της θεότητας: Η Παναγία Παρθένος, «η φωτεινή τε και έμψυχος νεφέλη, τον όμβρον βαστάσασα τον επουράνιον» κατά τον ψαλμωδό. Μέσα σε τόση κατάπτωση βρέθηκε το ύψιστο: η αγιότητα. Μέσα σε τόση απελπισία αναδείχθηκε το άξιο: η σεμνότητα. Μέσα από τέτοια γενική ηθική αναρχία, φωτίστηκε το μοναδικό: η υπακοή στο θέλημα του Θεού.

Η Γέννηση του Κυρίου που γιορτάζουμε τώρα με καρδιές σκοτεινές, με μάτια αγριεμένα και καχύποπτα, με χέρια διψαλέα κι αρπαχτικά, είναι το ύψιστο μάθημα εναντίον της απελπισίας. Είναι μια γεμάτη δάκρυα χαράς πιστοποίηση πως ζούμε μέσα στο αιώνιο έαρ της Χάριτος και πως ο θάνατος που απειλεί αδιάκοπα και κάνει επείγουσα τη ζωή, είναι μια απλή μετάβαση από την κοιλάδα των δακρύων, στο λειμώνα της εσωτερικής γαλήνης και της αναφαίρετης πνευματικής χαράς.

Ο Θεός βρέθηκε μέσα σε τόπο και χρόνο. Δέχτηκε και υπέκυψε σ’ αυτές τις σκληρές συντεταγμένες της φθοράς, αυτός που δεν έχει «τόπον» και που δεν υπόκειται στο χρόνο. Χώρεσε μέσα σε μια φάτνη αλόγων ο αχώρητος και χώρεσε μέσα σε τριαντατρία χρόνια ο αιώνιος για να ετοιμάσει και να πληρώσει την βεβαιότητα της σωτηρίας μας. «Τρόμω ορώσαι το μυστήριον… αι νοεραί Στρατιαί κατεπλήττοντο».

Καταπλησσόμαστε κι εμείς σήμερα και νιώθουμε το μυστήριο να σπάζει όλα τα νεύρα του πνεύματός μας, να λύει τους αρμούς του και να μας επιβάλει ένα νέο κανόνα ως πίστη ζωής και αδιάπτωτη προσδοκία : τον κανόνα του θαύματος.

Κάτω από αυτό τον κανόνα, το όραμα του κόσμου αλλοιώνεται ριζικά. Μέσα στη νύχτα της Γέννησης του Λυτρωτή, τα πάντα αναπλάθονται και από το σπήλαιο της Βηθλεέμ ένας νέος κόσμος αναπηδά, κόσμος σωτηρίας και θέωσης. Κόσμος που βηματίζει τη ζωή κι ερμηνεύει το θάνατο, κόσμος που τερματίζει την εξορία του και γίνεται τέκνο Θεού γιατί ο ίδιος ο Θεός τov επισκέφθηκε στην εξορία του κι έκανε τη νυχτωμένη του έρημο ν’ ανθίσει σαν κρίνο.

Έαρ της χάριτος ανατέλλει μαζί με τον Ήλιο της Δικαιοσύνης από το σπήλαιο. Έαρ σεμνότητας, έαρ αδιάπτωτου ηθικού ηρωισμού, έαρ θαυμάτων, δακρύων και αίματος. Και οι πιστοί πανηγυρίζουν και φωτίζονται, υψώνουν την κεφαλή τους πάνω από το σκότος και ξαναζούν τον αιώνα της σωτηρίας, τον αιώνα της ελευθερίας, τέκνα Θεού αληθινά και κληρονόμοι της μεγάλης πυρκαγιάς της Αγάπης. «Χριστός γεννάται την πριν πεσούσαν αναστήσων εικόνα».

(Κώστα Ε. Τσιρόπουλου, «Αυτοψία της εποχής»-Δοκίμια. Εκδόσεις των φίλων, Αθήνα.)

Ο Κώστας Ε. Τσιρόπουλος (1930) γεννήθηκε στη Λάρισα. Σπούδασε νομική (Θεσσαλονίκη) και ιστορία της τέχνης στο Παρίσι και τη Βαρκελώνη. Ιδρυτής και διευθυντής της ετήσιας έκδοσης "Χριστιανικό Συμπόσιο" (1966-1971) και του περιοδικού "Ευθύνη" (1961-1966, και από το 1972 ως σήμερα). Συνεργάστηκε επί χρόνια με την ΕΡΤ και την "Καθημερινή" (1962-1967), Γενικός Γραμματέας της Στέγης Καλών Τεχνών και Γραμμάτων (1974-1976), Γενικός Γραμματέας του Εθνικού Θεάτρου (1975-1980), Πρόεδρος του Εθνικού Κέντρου Κινηματογράφου. Έχει τιμηθεί με το βραβείο Φέξη των Δώδεκα (1964), Κρατικό Βραβείο Δοκιμίου (1966), Α΄ Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος (1979), Βραβείο Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών (1986), Βραβείο της Εταιρείας Χριστιανικών Γραμμάτων (1989) Α Βραβείο της Εταιρείας Μεταφραστών Λογοτεχνίας (1990), Μεγάλο Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας (2007), και έχει ανακηρυχθεί επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Γρανάδας (2004). Το ποιητικό, πεζογραφικό και δοκιμιακό του έργο εκτείνεται σε δεκάδες τόμους. Έχει επίσης μεταφράσει από τα ισπανικά, τα καταλανικά και τα γαλλικά βιβλία και κείμενα των Ορτέγα υ Γκασσέτ, Αντόνιο Ματσάδο, Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα, Καμίλο Χοσέ Θέλα, Χουάν Ραμόν Χιμένεθ, Σαλβαδόρ Εσπρίου, Χοσέ Μπεργαμίν, Ντρυόν, Ζενεβουά, Αρανγκούρεν κ.ά. Βιβλία και κείμενά του έχουν μεταφραστεί στις κυριότερες ευρωπαϊκές γλώσσες.

Κάθε Μέρα…

"...Κάθε μέρα ο Θεός μας δίνει, μαζί με τον ήλιο, μια στιγμή κατά την οποία είναι δυνατό να αλλάξει το κάθε τι που μας κάνει δυστυχισμένους.

Κάθε μέρα προσποιούμαστε πως δεν αντιλαμβανόμαστε ότι υπάρχει αυτή η στιγμή, κάνουμε πως πιστεύουμε ότι το σήμερα είναι ίδιο με το χθες και θα είναι ίδιο με το αύριο. Αλλά το όν που δίνει προσοχή στην ημέρα την οποία ζει ανακαλύπτει τη μαγική στιγμή...

...Η ευτυχία είναι καμιά φορά ευλογία αλλά πιο συχνά είναι μια κατάκτηση. Η μαγική στιγμή της ημέρας μας βοηθάει να αλλάξουμε, μας σπρώχνει σε αναζήτηση ονείρων. Θα υποφέρουμε, θα διασχίσουμε κακά περάσματα, αλλά όλες αυτές είναι μεταβατικές περίοδοι... Κι αργότερα θα μπορούμε να κοιτάζουμε πίσω με υπερηφάνεια και πίστη.

Δυστυχής αυτός που φοβάται να ριψοκινδυνεύει. Γιατί αυτός ίσως δεν θα απογοητευτεί ποτέ... δεν θα υποφέρει σαν αυτούς που έχουν να κυνηγήσουν κάποιο όνειρο.

Όταν όμως θα κοιτάξει πίσω, (γιατί πάντα κοιτάζουμε πίσω μας), θα ακούσει την καρδιά του να του λέει: "Τί έκανες τα θαύματα που έσπειρε ο Θεός στις μέρες σου; Τί έκανες τα τάλαντα που σου εμπιστεύτηκε ο Κύριος; Τα έθαψες βαθιά σε μια τρύπα γιατί φοβόσουν μη τα χάσεις; Τότε αυτό σου απόμεινε: η βεβαιότητα πως έχασες τη ζωή σου".

Δυστυχής αυτός που ακούει τούτα τα λόγια. Τότε θα πιστέψει στα θαύματα, αλλά οι μαγικές στιγμές της ύπαρξης θα έχουν περάσει αμετάκλητα..."                                                                  

Αγνώστου γράψαντος

Άγγελος Πατσιάς

"Υπάρχει πάντα στην παιδική μας ηλικία μια στιγμή που ανοίγει μια πόρτα και μπαίνει το μέλλον."
Graham Green, Βρετανός συγγραφέας

"Όποιος μεγάλωσε στη φυλακή, τη φυλακή θυμάται. Όποιος μεγάλωσε στο παλάτι, το παλάτι θυμάται.
Ινδική παροιμία

Του καρδιολόγου Νικήτα Κακκαβά

Σε κάθε σχολείο ανάμεσα στους δέκα-είκοσι δασκάλους υπάρχει και ένας που ξεχωρίζει. Ένας δάσκαλος που τον θυμόμαστε για χρόνια μετά, μέχρι τα γεράματα μας, με αγάπη και αληθινή συγκίνηση. Ένας δάσκαλος που κατάφερε να τρυπώσει στο άβατο της παιδικής μας ψυχής και έφερε ένα εντελώς νέο φως. Και χάρη σ' αυτό το "Δεύτε λάβετε φως" - φως μικρού κεριού ή ολόλαμπρου ήλιου δεν έχει σημασία - μέσα στην κυνικότητα και στην αδιάφορη καθημερινότητα του ενήλικα, που μοιραία όλοι μεταμορφωθήκαμε, διασώζεται και αχνοφέγγει ακόμα ό,τι καλό διαθέτουμε εντός μας.

Σε ένα μικρό χωριό του ορεινού Ρεθύμνου, τον Φουρφουρά, οι γιοί και οι κόρες των 560 μόλις κατοίκων του δέχτηκαν την ευεργεσία μιας αναπάντεχης τύχης. Χωρίς να το ξέρει, κάποιος βαριεστημένος δημόσιος υπάλληλος του υπουργείου Παιδείας σφράγισε πριν από λίγα χρόνια τον διορισμό στο χωρίο τους ενός τέτοιου ξεχωριστού δασκάλου, του Άγγελου Πατσιά.

Ο νεαρός δάσκαλος δεν είδε αυτόν τον διορισμό του στην άκρη του πουθενά σαν μια καταναγκαστική προσγείωση, σαν δυσάρεστο πάρεργο εν όψει μιας ευνοϊκότερης μετάθεσης ή σαν μια ευκαιρία για ατελείωτη ραστώνη.

Αντιθέτως! Διέθεσε και διαθέτει μέχρι σήμερα ό,τι φωτεινότερο κρύβει η ψυχή του. Μακριά από κάθε λογική κέρδους - βλέπε αντιπαροχή υπό την μορφή μισθού, προσωπικής προβολής και ό,τι παρόμοιο σκεφθεί ο κακοπροαίρετος νους μας - άνοιξε στους ολιγάριθμους μαθητές του την αυλαία ενός εντελώς καινούργιου κόσμου, χαρίζοντας τους την σπάνια ευκαιρία να γίνουν καλύτεροι άνθρωποι.

Στην άκρη το "εβδομαδιαίο πρόγραμμα"

Και τι δεν έκανε ο ευφάνταστος αυτός δάσκαλος! Και πρώτα από όλα έγκαιρα πήρε την ορθή και γενναία απόφαση να αποδράσει από τα ασφυκτικά όρια του γραφειοκρατικού «Εβδομαδιαίου Προγράμματος» που ορίζει το Υπουργείο Παιδείας. Στο δικό του σχολείο αποφάσισε πως κράτος και εξουσία θα είχαν οι ανάγκες και οι νόμοι της παιδικής ηλικίας και όχι το στενάχωρο πλαίσιο του νομοθέτη. Έβαλε τα τυχερά Φουρφουργιανάκια στις φτερούγες του και ξεκίνησαν όλοι μαζί την πτήση τους προς τον ευαίσθητο ουρανό της Φαντασίας – ή προς τον φανταστικό ουρανό της Ευαισθησίας, αν προτιμάτε.

Μέσα στα λίγα χρόνια που ο Άγγελος Πατσιάς είναι δάσκαλος στο 4θέσιο Δημοτικό σχολείο Φουρφουρά πραγματοποίησε ένα μικρό θαύμα.

Δεν στάθηκε στις ανεπάρκειες της ελληνικού κράτους, αγνόησε τις αβελτηρίες της δημόσιας παιδείας, υπερπήδησε κάθε βολική δικαιολογία προκειμένου να αρκεστεί στο νόμο της ήσσονος προσπάθειας. Οργάνωσε το παλιό σχολείο του χωριού, μεταμορφώνοντας το από ένα εγκαταλειμμένο οίκημα σε σχολείο του 21ου αιώνα. «Σχολείο της φύσης και των χρωμάτων» το ονόμασε και βάλθηκε να το φτιάξει.

Ζωγράφισε φωτεινούς και έγχρωμους τους τοίχους, πλούτισε την βιβλιοθήκη του, έφερε υπολογιστές. Μα πάνω από όλα αποφάσισε να μάθει στα παιδιά αληθινά "γράμματα", παναπεί να ξυπνήσει εντός τους τον αχόρταγο προσανατολισμό προς το Καλό και το Ωραίο.

Γι' αυτό και βάλθηκε να μάθει τα παιδιά να τραγουδούν, να νοιώθουν την ποίηση, να παίζουν θέατρο, να χορεύουν - μέχρι και "μάχη χορευτικών συγκροτημάτων" διοργάνωσε ο αθεόφοβος! Οργάνωσε τους μικρούς του μαθητές για καλλιεργούν μποστάνια και να φτιάξουν το δικό τους κοτέτσι. Κατόπιν τους έμαθε να πουλάνε την παραγωγή τους - αυγά, καρπούζια και λαχανικά - προκειμένου να εξασφαλίσουν χρήματα για τα έξοδα του σχολείου. Κανονικό πρότυπο αυτοδιαχείρισης δηλαδή.

Διαβάζω στο Διαδίκτυο την άποψη του για την εκπαίδευση.

"Η εκπαίδευση", λέει ο Άγγελος Πατσιάς, "κρύβεται στα απλά πράγματα. Εγώ αυτό που έκανα είναι να πειραματίζομαι". Και συνεχίζει: "Δεν θέλει φόβο στον πειραματισμό και μάλλον αυτό είναι το πιο σημαντικό. Πάντα όμως να έχουμε ως γνώμονα ότι τα παιδιά δεν θα ζημιωθούν από τους πειραματισμούς. Λάθη θα γίνουν, τα παιδιά δείχνουν κατανόηση. Ο δάσκαλος δεν είναι θεός. Είναι κάτι το οποίο κινείται ανάμεσά τους πολλές ώρες την ημέρα και ο ένας μαθαίνει από τον άλλο".

Τέλος, μεταξύ των πολλών άλλων, o Άγγελος Πατσιάς δημιούργησε, κλέβοντας ώρα από τον "εξωσχολικό" του χρόνο, μια διαδικτυακή εκπαιδευτική τηλεόραση για τα παιδιά. Την Φουρφουρά Web TV!

Η Φουρφουρά Web TV δεν είναι απλά μια ακόμη διαδικτυακή τηλεόραση ανάμεσα στις χιλιάδες που μπορεί να βρει κανείς σήμερα στο Ίντερνετ. Είναι κάτι πολύ περισσότερο: αποτελεί έναν δίαυλο επαφής και επικοινωνίας των παιδιών με την υπόλοιπη Κρήτη, με την Ελλάδα και – γιατί όχι; - με όλο τον κόσμο. Μέσα από αυτήν τα παιδιά αυτοσχεδιάζουν, δημιουργούν, αλλά επίσης λύνουν τις απορίες τους, μαθαίνουν εξ αποστάσεως… Πάνω από όλα τα παιδιά το διασκεδάζουν. Αρκεί να επισκεφτεί κανείς τον σχετικό διαδικτυακό τόπο – site επί το … ελληνικότερον - για να διαπιστώσει, ότι όσα γράφω είναι αλήθεια μέχρι κεραίας.

Ας είμαστε ειλικρινείς. Ο κόσμος μας λειτουργεί με γνώμονα την ανισότηταµ στα όνειρα και τις προοπτικές των ανθρώπων καμιά δημοκρατία και δικαιοσύνη δεν λειτουργεί. Έχεις αναρωτηθεί, άραγε αναγνώστη μου, τι είδους ισονομία ορίζει ο Θεός, η Τύχη, το Κισμέτ, η φυσική επιλογή, το Κάρμα - ή έστω ό,τι πιστεύει ο καθένας - ανάμεσα στο παιδάκι που γεννιέται σε μια εύπορη αστική οικογένεια στα προάστια της Αθήνας και στα παιδιά ενός μεροκαματιάρη αγρότη ή κτηνοτρόφου σε κάποιο απομονωμένο χωρίο των συνόρων;

Τα παιδιά του Φουρφουρά γεννήθηκαν με τα σύνορα τους κατ’ αρχήν κλειστά στην αποδημία των ονείρων και της ίσης ευκαιρίας. Αναλογιστείτε τα δεδομένα και προβλέψτε τις δυνατότητες: ένα ορεινό χωριό 500 ανθρώπων που στην πλειονότητα είναι υπερήλικες χωρίς ιδιαίτερη μόρφωση, λασπόδρομοι, το Ρέθυμνο χιλιόμετρα μακριά και στη γλώσσα του χωρίου πολλές λέξεις, όπως "κινηματογράφος», «θέατρο», «συναυλία», «λεωφόρος» κ.ά., χωρίς αντίκρισμα. Τα παιδιά του Φουρφουρά έπρεπε να τρέξουν, αμέσως αφότου γεννήθηκαν, αν ήθελαν να «προλάβουν» τους συνομηλίκους τους των πόλεων. Βλέπεις οι τελευταίοι είχαν όλον τον χρόνο, πρώτα να μπουσουλήσουν, μετά να σηκωθούν στα δυο τους πόδια και να μάθουν με την ησυχία τους να περπατούν. Κι όμως η παρουσία ενός μόνου ανθρώπου, του δάσκαλου Άγγελου Πατσιά, έφτασε να ανατρέψει την προδιαγεγραμμένη μοίρα των παιδιών, κατάφερε να ανοίξει ρωγμές στην απομόνωση τους και να εγγράψει οριστικά στην καρδιά τους στέρεες παρακαταθήκες για το μέλλον. Με άλλα λόγια, ο εμπνευσμένος δάσκαλος μπόρεσε να ακυρώσει τα βαρίδια της καταγωγής και να αποκαταστήσει μια κάποια πιο δίκαια κανοναρχία στην πτήση της ζωής τους.

Μα γιατί τα γράφω όλα αυτά; Δεν ξέρω και εγώ στ’ αλήθεια, αναγνώστη μου. Ίσως να ματαιοπονώ γράφοντας τούτες τις σκέψεις, για να διεκδικήσω φρούδες απαντήσεις σε μάταιες απορίες. Φερ’ ειπείν σε τούτα τα χρόνια της δημόσιας ρητορείας και της ιδιωτικής ιστορίας, όπου όλα τριγύρω είναι «ωραία κιόλας ερείπια»2, τι μπορούμε να λογαριάσουμε για Πράξη; Κι ακόμη: ποια Πράξη, μέσα σε τούτο το ετοιμόρροπο σκηνικό μες στο οποίο περιφέρουμε κομπάρσο τη ζωή μας, μπορεί να σταθεί όρθια σαν αλεξικέραυνο;

Ζούμε στα χρόνια, που το τιποτένιο κάνει μεγάλο σαματά. "Πάμε ΠΟΥΘΕΝΑ, να δούμε ΚΑΝΕΝΑΝ για να πούμε ΤΙΠΟΤΑ", είναι το σλόγκαν της νέας εποχής. Η βιαστική πλειοψηφία, που ξεχαρμανιάζει μπροστά στους ήρωες της lifestyle υποκατάστατης πραγματικότητας, έχει τυφλά και κωφά τα αισθητήρια της για τέτοιες λογής Πράξεις, όπως τούτο το ευαίσθητο δασκαλίκι του νεαρού Άγγελου. Μοιάζει για αυτούς αποκοτιά, γραφικότητα, καπρίτσιο ή τέλος πάντων μια ασήμαντη και δυσδιάκριτη ψηφίδα στο οπτικό τους πεδίο. Στο βάθος ίσως και να την αγνοούν, επειδή γίνονται ενοχλητικοί όσοι επιμένουν ακόμα να θυμίζουν πως είμαστε φτιαγμένοι για να γίνουμε Άνθρωποι ...

Εκπληκτικέ Άγγελε Πατσιά, αν μπορούσε η φωνή μου να φτάσει μεμιάς από εδώ τον παγωμένο βορρά της Ελλάδας μέχρι τον Φουρφουρά της ορεινής Ρεθυμνίας, θα ήθελα να σου φωνάξω αληθινέ μου Δάσκαλε, για ό,τι κάνεις, τα λόγια του Ποιητή:

"Κι όρθια η Πράξη σαν αλεξικέραυνο".

Υ.Γ1. Λίγους μήνες πριν πεθάνει ρώτησαν σε μια τηλεοπτική συνέντευξη τον Γιώργο Ζαμπέτα τι θυμάται από την ζωή του. Ο θυμόσοφος μάγκας, ρούφηξε το τσιγάρο του, ζύγισε το ζάρι της μνήμης και απάντησε στον έκπληκτο δημοσιογράφο: «Εξόν από την μάνα και τα παιδιά μας, τι νομίζεις ότι θα θυμόμαστε ρε; Κανά καλό δάσκαλο, την πρώτη γκομενίτσα και κανένα μερακλίδικο τραγούδι…».

Υ.Γ2. Ότι σταδιακά μεταλλασσόμαστε από οργανωμένη κοινωνία ανθρώπων σε ένα σαθρό, αλλοπρόσαλλο, ετοιμόρροπο και χωρίς ευδιάκριτο αξιακό σύστημα συνονθύλευμα τυχαίων συνοδοιπόρων, φαίνεται και από την αντιμετώπιση που επιφυλάσσει η πλειοψηφία στους δασκάλους. «Τεμπέληδες που κάθονται τρεις μήνες το χρόνο», «δασκαλάκοι», «μίζεροι» και άλλα τέτοια παρόμοια συνηθίζουν για τους δασκάλους αρκετοί. Κάποιοι μάλιστα προχωρούν ακόμη παραπέρα: αποκαθηλώνουν τον δάσκαλο στα μάτια του μικρού παιδιού τους με την παραμικρή ευκαιρία. Διόλου δεν αντιλαμβάνονται το κακό που κάνουν στην αθώα παιδική ψυχή των σπλάγχνων τους (υπέρ των οποίων a propo ισχυρίζονται πως κόπτονται και πασχίζουν). Μιας και στο παιδί πρώτα οικοδομείς το εναλλακτικό και ύστερα γκρεμίζεις το υπάρχον. Τακτική μπουλντόζας και αντιπαροχής δεν χωράει στη ψυχή των παιδιών μας! Ψιλά γράμματα θα μου πεις αναγνώστη μου. Όμως, στις λεπτομέρειες παίζεται το παιχνίδι της ζωής…

Το πρώτο ολισθηρό βήμα για την αμορφωσιά και την απανθρωπιά της κοινωνίας - και ό,τι αυτές συνεπάγονται - είναι η αντιφατική στάση που τηρούμε έναντι των δασκάλων – και κατ’ επέκταση της Παιδείας. Από τη μια, τους εμπιστευόμαστε ό,τι πιο πολύτιμο, εύθραυστο και σπάνιο αξιωθήκαμε ποτέ να αποκτήσουμε: τη ψυχή των παιδιών μας. Επιπλέον, με κάθε ευκαιρία αναγνωρίζουμε τη σπουδαιότητα του λειτουργήματος τους. Από την άλλη, παραμένουμε πεισματικά και εξαρχής προκατειλημμένοι και απαξιωτικοί μαζί τους. Σκεφθείτε μοναχά πόσες φορές έχετε ακούσει ή και ξεστομίσει την ατάκα "τι ξέρει τώρα ο δασκαλάκος;". Επιτρέψτε μου να πω – όχι ότι χρειάζονται αυτόκλητους υπερασπιστές οι δάσκαλοι - πως ενίοτε ξέρει πολλά περισσότερα από πολλούς τριγύρω μας που τους έχει αποχαυνώσει η lifestyle παρέλαση της τηλεόρασης.

Είναι σίγουρο πως δεν αξίζουν όλοι οι «δάσκαλοι» να λέγονται δάσκαλοι, όπως δεν αξίζει λ.χ. να λέγονται γιατροί όλοι οι "γιατροί", δικαστές όλοι οι "δικαστές" και εν τέλει όλοι οι «άνθρωποι» άνθρωποι. Χωρίς αμφιβολία στην εκπαιδευτική κοινότητα λαθροβιώνουν αρκετοί που δεν έχουν αντιληφθεί στο ελάχιστο πόσο σπουδαίος είναι ο ρόλος τους και ποια επίδραση μπορεί να έχει διαχρονικά η παρουσία τους στους ανθρώπους, την αγωγή των οποίων τους εμπιστεύονται οι γονείς και η κοινωνία. Ωστόσο, αναπόφευκτα παιδεία και σχολείο δεν έχουν νόημα χωρίς τον δάσκαλο, όπως δεν νοείται δικαιοσύνη και δικαστήριο χωρίς τον δικαστή ή υγεία και νοσοκομείο χωρίς τον γιατρό.

Μόνο αν η κοινωνία και οι εκάστοτε Εξουσίες αναγνωρίσουν με ολοφάνερο και ανυπόκριτο τρόπο την αξία του δασκάλου, υπάρχει ελπίδα η εκπαιδευτική κοινότητα να βρει το θάρρος και την αποφασιστικότητα να ξεφορτωθεί από τέτοιους λογής λαθρεπιβάτες. Εν τέλει χρειάζονται και κάποια υπομόχλιο συμπαράσταση οι δάσκαλοι για να εννοήσουν, να προστατέψουν και να αναδείξουν το κύρος της ευθύνης να είσαι δάσκαλος.

Οι δάσκαλοι – και ιδίως οι νέοι δάσκαλοι, τα είκοσι οχτώ χρονών αγόρια και κορίτσια που βλέπω περιτριγυρισμένα από τα πολύβουα μελίσσια των παιδίων στις αυλές των δημοτικών σχολείων - πρέπει να πάψουν να ακροβατούν στο τεντωμένο σκοινί μιας τέτοιας αντίφασης: από τη μια λειτουργοί, από την άλλη απαξιωμένοι από την κοινωνία και νεόπτωχοι με 900 ευρώ μισθό από το Κράτος. Γιατί αν "όλα έχουν παιχτεί, προτού γίνουμε δώδεκα χρονών", όπως σοφά διαισθάνθηκε ο Γάλλος ποιητής Charles Péguy, τότε ο δάσκαλος είναι κάτι περισσότερο από αυτό για το οποίο τον προορίζει η προκρούστεια γραφειοκρατική αντίληψη του Υπουργείου Παιδείας. Είναι τυχαίο που ο Πλάτωνας στην Ιδανική Πολιτεία του ιεράρχησε πρώτο τον Δάσκαλο στην κορυφή της κοινωνίας;

Υ.Γ3. Θερμή παράκληση να επισκεφθείτε την ιστοσελίδα της Φουρφούρα Web TV (http://fourfourastv.blogspot.com). Προσπαθήστε να στείλετε με κάθε τρόπο (e-mail στη διεύθυνση του angelpats@gmail.com, συγχαρητήρια επιστολή στο σχολείο του χωριού κλπ) σ' αυτόν τον άνθρωπο ένα μήνυμα συμπαράστασης, ένα μικρό μπράβο, μια ευχή. Το αξίζει! Ο ίδιος - σεμνός καθώς φαίνεται - δεν επιδίωξε ποτέ του την προβολή. Ωστόσο, την αξίζει όσο κανείς άλλος! Ιδίως αυτές τις στιγμές όπου η κατήφεια και η απαισιοδοξία που γέννησε η οικονομική κρίση σκιάζουν το μικρό του άστρο στον ουρανό μας.

*To κείμενο είναι του καρδιολόγου Νικήτα Κακκαβά και δημοσιεύτηκε στο blog Σχολιαστής

Χα Τζουν Τσανγκ

Δεν είναι πολέμιος του καπιταλισμού. Ωστόσο καταφέρνει να αποδομήσει, ίσως καλύτερα και από αντισυστημικό θεωρητικό, τον οικονομικό νεοφιλελευθερισμό. Για την ακρίβεια, τον κάνει φύλλο και φτερό στο βιβλίο του «23 αλήθειες που δεν μας λένε για τον καπιταλισμό», που στη χώρα μας κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Καστανιώτη». Ο πολυβραβευμένος οικονομολόγος και συγγραφέας Χα Τζουν Τσανγκ, καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας της Ανάπτυξης στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ, εκθειάζεται ακόμη και από τον Νόαμ Τσόμσκι.

Ο πολυβραβευμένος συγγραφέας Χα Τζουν Τσανγκ, καθηγητής στο Κέμπριτζ, συνέγραψε τις «23 αλήθειες που δεν μας λένε για τον καπιταλισμό», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Καστανιώτη». Κάνει φύλλο και φτερό νεοφιλευθερισμό και τεχνοκράτες πολιτικούς Λίγες μέρες πριν έρθει στην Αθήνα για μια ομιλία (στο Μέγαρο Μουσικής, την Πέμπτη 1 Δεκεμβρίου, στις 7 μ.μ.), ο καθηγητής απάντησε στις ερωτήσεις της «Ε» και μας ξάφνιασε για τη ριζοσπαστική προσέγγισή του στο πρόβλημα της Ελλάδας.

Αυτές τις μέρες βλέπουμε «τραπεζίτες» να αποκτούν και πολιτική εξουσία και να γίνονται μη εκλεγμένοι πρωθυπουργοί σε Ιταλία και Ελλάδα. Αρκετοί πιστεύουν ότι τελικά η οικονομία έχει πάρει όμηρο τη δημοκρατία. Τι νομίζετε;

Υπονομεύουν τη δημοκρατία

«Δεν νομίζω ότι ο Μάριο Μόντι, ο νέος Ιταλός πρωθυπουργός, ήταν ποτέ τραπεζίτης -ήταν καθηγητής Οικονομικών και μετά Ευρωπαίος επίτροπος-, αλλά ναι, η παρατήρησή σας είναι εντελώς σωστή. Το να εγκαθιστάς "τεχνοκράτες" κάτω από την εξωτερική πίεση σε ανώτατες κυβερνητικές θέσεις υπονομεύει σοβαρά τη δημοκρατία, ακόμη και αν αυτοί οι τεχνοκράτες ίσως είναι καλύτεροι από τους εκλεγμένους πολιτικούς από πολλές απόψεις -δεν ξέρω για την Ελλάδα, αλλά το να έχεις τον κ. Μόντι είναι σίγουρα μια βελτίωση σε σύγκριση με τον κ. Μπερλουσκόνι.

»Ωστόσο σε αυτήν την άσκηση θα δοκιμαστεί και η σιωπηρή, αλλά υπονοούμενη υπόθεση ότι ακόμη και αν στερούνται πολιτικής νομιμοποίησης, οι τεχνοκράτες, είναι περισσότερο αμερόληπτοι και επιδέξιοι από τους εκλεγμένους πολιτικούς.

»Οι τεχνοκράτες δεν ζουν βέβαια στο κενό και έχουν τις πολιτικές τους προτιμήσεις. Μπορεί πράγματι να καταλήξουν να εφαρμόζουν μεροληπτικές πολιτικές, χωρίς καν να το συνειδητοποιούν - αν τοποθετήσεις έναν τραπεζίτη ως πρωθυπουργό, είναι πολύ πιθανό να πραγματοποιήσει φιλοτραπεζικές πολιτικές και να μην καταλάβει ότι ενεργεί με αυτόν τον τρόπο.

»Ακόμη ο όρος "τεχνοκράτης" αφήνει να εννοηθεί ότι γνωρίζουμε ήδη τι να κάνουμε και ότι η μόνη πρόκληση είναι να βρούμε κάποιον που γνωρίζει τις τεχνικές λεπτομέρειες που απαιτούνται στην εφαρμογή - σαν τον υδραυλικό που ξέρει πώς να φτιάξει τον θερμοσίφωνα ή έναν μαθηματικό που γνωρίζει πώς να λύσει μια εξίσωση. Ωστόσο, άνθρωποι σαν τους κ.κ. Παπαδήμο και Μόντι τοποθετήθηκαν για να προωθήσουν πολιτικές που έχουν ήδη αποδειχτεί αναποτελεσματικές, κυρίως στην Ελλάδα. Και αν είσαι πιο ικανός στο να εφαρμόζεις τη λάθος πολιτική, στην πραγματικότητα κάνεις τα πράγματα χειρότερα».

Δεν ήλθε το τέλος του κόσμου

Η κρίση χρέους σάρωσε πολλά από τα δικαιώματα που εγγυώνταν μια αξιοπρεπή ζωή για τους εργαζομένους στις δυτικές οικονομίες. Πιστεύετε ότι θα καταφέρουν οι άνθρωποι να τα ανακτήσουν ή πρόκειται για το τέλος του κόσμου όπως τον γνωρίσαμε;

«Βραχυπρόθεσμα, ο περιορισμός του κράτους πρόνοιας στην Ελλάδα, την Ισπανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και πολλές άλλες χώρες είναι μια σοβαρή οπισθοδρόμηση για τους ανθρώπους σε αυτές τις χώρες.

»Ωστόσο, δεν είμαι τόσο απαισιόδοξος για να πω ότι "είναι το τέλος του κόσμου όπως τον γνωρίσαμε". Αν το καλοσκεφτείς, αυτά τα μέτρα κοινωνικής πρόνοιας δεν υπήρχαν στα αρχικά στάδια του καπιταλισμού. Κερδήθηκαν μέσω μακρόχρονων αγώνων από τους ανθρώπους. Και ακριβώς επειδή το κράτος πρόνοιας έχει ήδη εγκατασταθεί, θα είναι εφικτό για μας να ξανακερδίσουμε αυτά που χάσαμε στο μεσοδιάστημα, μακροπρόθεσμα, όταν οι πολιτικές και οικονομικές συνθήκες αλλάξουν. Για παράδειγμα, είναι πολύ πιο εύκολο να αυξήσεις τις δημόσιες συντάξεις ξανά, από το να εισάγεις το μέτρο των δημοσίων συντάξεων από την αρχή».

Πόσο μακριά υπολογίζετε ότι μπορεί να φτάσει αυτό το σύστημα που δημιουργεί τεράστια και ισοπεδωτική ανισότητα και περιγράφεται ως οικονομικός νεοφιλελευθερισμός;

«Το σύστημα έχει ήδη αποδειχτεί μη βιώσιμο μέσω της τρέχουσας κρίσης. Φυσικά, η Δεξιά έχει πολύ αποτελεσματικά χειραγωγήσει την κατάσταση και τη χρησιμοποίησε για να επιτεθεί σε προοδευτικές πολιτικές - με το να "επαναπροσδιορίσει" την κρίση ως δημοσιονομική, αντί για τραπεζική, κατάφερε μια ριζική αναδιάρθρωση του κράτους πρόνοιας σε πολλές χώρες.

Και η Αριστερά, με την ευρεία έννοια, ήταν ανίκανη να αντιταχθεί σε αυτό, όπως βλέπουμε στην πρόσφατη σαρωτική ήττα των Σοσιαλδημοκρατών στην Ισπανία και στις αναποτελεσματικές πολιτικές του Μπαράκ Ομπάμα.

»Ωστόσο, όπως βλέπουμε με την άνοδο της πολιτικής αντίδρασης στην Ελλάδα, την εμφάνιση των αγανακτισμένων στην Ισπανία, και το κίνημα "Καταλάβετε τη Γουόλ Στριτ" στις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και αλλού, η λαϊκή δυσαρέσκεια και οργή ενάντια στο νεοφιλελευθερισμό μεγαλώνει. Μολονότι αυτά τα κινήματα είναι ανοργάνωτα και συγκεχυμένα: αυτό αποτυπώνεται στην εκλογή του Λαϊκού Κόμματος στην Ισπανία, το οποίο θα είναι ακόμη χειρότερο από τους Σοσιαλδημοκράτες στην εφαρμογή νεοφιλελεύθερων πολιτικών, στις οποίες αντιδρά ο κόσμος. Παρ' όλα αυτά, με τη συνέχιση της οικονομικής κρίσης, είναι πιθανό ότι αυτά τα κινήματα διαμαρτυρίας θα εξαπλωθούν περισσότερο, θα γίνουν πιο συγκεκριμένα και οργανωμένα και όταν αυτό συμβεί, ποιος ξέρει τι θα συμβεί στη νεοφιλελεύθερη κυριαρχία;»

Χαμένη δεκαετία

Οπως αναφέρετε και στο βιβλίο σας, «μόνον όταν θα είμαστε ελεύθεροι να αμφισβητήσουμε το φύλλο που μας έχει μοιράσει η αγορά θα μπορέσουμε να βρούμε τρόπους εγκαθίδρυσης μιας πιο δίκαιης κοινωνίας». Αλήθεια, βλέπετε τρόπο εξόδου από την κρίση ή αυτή η κατάσταση είναι χωρίς τέλος; Γιατί οι άνθρωποι σίγουρα αμφισβητούν το χαρτί που τους έχει μοιράσει η αγορά, ίσως οι κυβερνήσεις να μην το κάνουν. Ωστόσο πού βρίσκεται ο δρόμος για την εγκατάσταση της κοινωνικής δικαιοσύνης;

«Η πρόβλεψή μου είναι ότι η κρίση θα μετατραπεί σε μια γιαπωνέζικου τύπου "χαμένη δεκαετία" για πολλές χώρες, όπως έγινε εκεί τη δεκαετία του 1990. Οπως είπα προηγουμένως, αυτό θα σημαίνει μια αυξανόμενη διάλυση των ψευδαισθήσεων και αντίσταση στο υπάρχον σύστημα και θα οδηγήσει σε αλλαγές - ελπίζω για το καλύτερο». *

«Θα πρέπει να σκεφτείτε σοβαρά στάση και έξοδο από το ευρώ»

Κάποιοι υποστηρίζουν ότι, από τη στιγμή που δεν υπάρχουν χρήματα, δεν θα πρέπει να γίνει και αποπληρωμή χρεών. Κατά πόσο ευσταθεί κάτι τέτοιο;

«Οι περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν ότι το να μην πληρώνεις τα χρέη σου, σύμφωνα με τις αρχές τους, είναι κάτι που δεν θα 'πρεπε να συμβαίνει σε μια "πολιτισμένη" κοινωνία. Ωστόσο, αυτό είναι κάτι που συμβαίνει συνέχεια στον κόσμο των επιχειρήσεων -εταιρείες χρεοκοπούν όλη την ώρα και αυτό σημαίνει στάση πληρωμών στα χρέη και καταναγκαστική επιβολή "κουρέματος" στους πιστωτές. Αυτό συμβαίνει αναγνωρίζοντας ότι, κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες, με τη διαγραφή χρεών, στην πραγματικότητα αυξάνεις αντί να μειώνεις την ευκαιρία εξόφλησης μακροπρόθεσμα. Δυστυχώς, δεν υπάρχει πτωχευτικό δίκαιο για χώρες, οπότε το άχθος των προσαρμογών το φέρουν σχεδόν αποκλειστικά οι χρεωμένες χώρες. Και αυτό ακριβώς είναι που συμβαίνει στην Ελλάδα τώρα και έχει συμβεί σε αναρίθμητες αναπτυσσόμενες χώρες τις τελευταίες δεκαετίες.

»Αλλά η Ελλάδα ίσως πρέπει σοβαρά να σκεφτεί να εγκαταλείψει το ευρώ και να αθετήσει την υποχρέωση αποπληρωμής των χρεών της, κι ας είναι κάτι που δεν μπορεί να το κάνει δικαιωματικά. Και γι' αυτό πρέπει να γίνει όταν όλες οι άλλες δυνατότητες εξαντληθούν -για παράδειγμα, αποσπώντας ακόμη περισσότερες παραχωρήσεις από την Ε.Ε. Αρκετοί πιστεύουν ότι αυτό θα είναι το τέλος της Ελλάδας, αλλά η εμπειρία της Αργεντινής τις τελευταίες δύο δεκαετίες υποδηλώνει ότι μπορεί να υπάρχει και διαφορετική έκβαση. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, η Αργεντινή μπήκε σε αυτό που θα μπορούσε να περιγραφεί ως "μονομερής οικονομική ένωση" με τις ΗΠΑ, με το να συνδέσει το νόμισμά της με το αμερικανικό δολάριο και να καταργήσει την κεντρική της τράπεζα. Οταν η οικονομία αντιμετώπισε προβλήματα, στα τέλη της δεκαετίας του 1990, η Αργεντινή προσπάθησε να λύσει το πρόβλημα εφαρμόζοντας ακριβώς το είδος πολιτικής που εφαρμόζει η Ελλάδα τα δύο τελευταία χρόνια. Προσπάθησαν για λίγα χρόνια και τελικά εγκατέλειψαν το 2002, απαγκιστρώνοντας το πέσο, το νόμισμά τους, από το δολάριο, υποτιμώντας το και αθετώντας την πληρωμή των διεθνών δανείων. Οι περισσότεροι πίστευαν ότι αυτό θα ήταν το τέλος της αργεντίνικης οικονομίας, αλλά από το 2003 έχει ανακάμψει σημαντικά και είναι έκτοτε η γρηγορότερα αναπτυσσόμενη οικονομία στη Λατινική Αμερική, με ετήσιο ρυθμό αύξησης 7,5%. Οι επενδυτές στήνονται σήμερα στην ουρά για να επενδύσουν στην Αργεντινή, την αλλοτινή "απόβλητη" από τη διεθνή οικονομική αγορά.

»Δεν λέω ότι η Ελλάδα θα γίνει οπωσδήποτε η αναπτυξιακή σούπερσταρ, όπως η Αργεντινή, αν αφήσει το ευρώ, υποτιμήσει το νόμισμά της και κάνει στάση πληρωμών στο χρέος. Ωστόσο, το παράδειγμα της Αργεντινής δείχνει ότι η στάση αποπληρωμής διεθνούς δανείου δεν είναι η καταστροφή που νομίζουν οι περισσότεροι άνθρωποι.

»Κατά έναν τρόπο, η Ελλάδα θα μπορεί καλύτερα να παραμείνει στο ευρώ αν είναι διατεθειμένη να το εγκαταλείψει και να χρεοκοπήσει, καθώς θα της δώσει την ικανότητα να διαπραγματευτεί διευθετήσεις με καλύτερους όρους.

»Δυστυχώς, η καινούργια σας κυβέρνηση έχει τοποθετηθεί ακριβώς για να αποτρέψει ένα τέτοιο ενδεχόμενο».

Της ΙΩΑΝΝΑΣ ΣΩΤΗΡΧΟΥ, Ελευθεροτυπία, Δευτ. 28-11-2011

Πολυτεχνείο 1973, Ικαρία 1993: Ο αφανής ήρωας Γιώργος Κηρύκου

Την ώρα που μπήκαν τα τανκς ήταν κρεμασμένος πάνω στην κολόνα και κρατούσε την ελληνική σημαία. Νύχτα 17ης Νοεμβρίου 1973. Αυτός σκαρφαλωμένος στην πύλη του Πολυτεχνείου ανεμίζει την ελληνική σημαία και φωνάζει, «όχι αδέρφια, δεν μπορείτε να το κάνετε αυτό».

Μαζί με την πόρτα του Πολυτεχνείου, όλα έγιναν συντρίμμια.

Το όνομα του: Γιώργος Κηρύκου. Είναι ένας από τους αφανείς ήρωες του Πολυτεχνείου. Αυτός συνέχισε, επέζησε, συνελήφθη, βασανίστηκε, αποσύρθηκε, σιώπησε και δυο δεκαετίες μετά την εξέγερση κάηκε στην καταστρεπτική φωτιά της Ικαρίας το 1993 στην προσπάθεια του να απεγκλωβίσει από τον πύρινο κλοιό μια γερόντισσα που κουβαλούσε στην πλάτη του. Μια ακόμη θυσία…

Σαν εκείνη της ψυχής του, που σιγόκαιγε τον Νοέμβριο του 73 για ελευθερία, σαν αυτή που κατέκαιε 20 χρόνια μετά ολόκληρο το νησί. Το όνομα του στον κατάλογο των 13 νεκρών του τραγικού περιστατικού της Ικαρίας. Η επανάσταση δεν ήταν κάτι που γινόταν έξω απ’ αυτόν. Η μικρότερη αδερφή του Όλγα, μόλις 11 ετών τότε, θυμάται τον Γιώργο να λέει με υπερηφάνεια, «άντε να αστράψει το όραμα, να φωτιστεί η ύπαρξη μας, μπας και πάρει φωτιά ο κόσμος».

Παλικαράκι 18 ετών, με ένα σακίδιο στον ώμο και με λιγοστά χρήματα, έφυγε από το νησί για να κυνηγήσει το όνειρο στην μεγαλούπολη. Οικοδομή, ελαιοχρωματιστής ήταν μερικές από τις δου-λειές που έκανε εκείνο τον καιρό. Το όνειρο του όμως και η μεγάλη του αγάπη ήταν η κιθάρα. Του άρεσε να φτιάχνει στιχάκια καινά τραγουδάει για τους ανθρώπους, για τη ζωή, για το άγνωστο αύριο που ξημερώνει. Ο αρραβώνας του με μια φοιτήτρια, τη Μαρία, που έχασε μέσα στη δίνη των γεγονότων, τον έφεραν στα 19 του χρόνια στο Πολυτεχνείο. «Δεν άρεσε στον αδερφό μου να μιλάει για το Πολυτεχνείο γιατί θεωρούσε ότι δεν είχε κάνει κάτι σημαντικό», αναφέρει η 43χρονη, σήμερα, αδερφή του Όλγα και συνεχίζει: «Την ώρα που μπήκαν μέσα τα τανκς αυτός ήταν κρεμασμένος πάνω στην κολόνα και κρατούσε την ελληνική σημαία. Άρχιζε να τρέχει μαζί με άλλους και, όπως μου είχε πει, κρύφτηκε σ’ έναν φωταγωγό. Τον έπιασαν όμως και φυλακίστηκε για ένα μήνα στο Χαϊδάρι. Οι βασανιστές του τον χτυπούσαν ανελέητα, τα ρούχα του ήταν ποτισμένα από το αίμα, αλλά ο Γιώργος άντεξε. Η μητέρα μου είχε τρελαθεί, έκλεγε και έλεγε συνεχώς, χάθηκε το παιδί μου».

 

«Οι μέρες περνούσαν κι ελπίδες εξανεμιζόντουσαν, ώσπου ένα γράμμα της Μαρίας έφερε ξανά στο σπίτι μας τη χαρά. Ο Γιώργος ήταν ζωντανός. Μέσω ενός φαντάρου ο αδερφός μου κατάφερε να επικοινωνήσει με την αγαπημένη του και λίγες μέρες μετά να αποφυλακιστεί», θυμάται η Όλγα. Πέρασε αρκετός καιρός μέχρι να συνέλθει από τον ξυλοδαρμό και το σοκ που είχε υποστεί ο Γιώργος. Ποτέ όμως δεν θέλησε να δημοσιοποιήσει οτιδήποτε για την ιστορία του Πολυτεχνείου. Λίγους μήνες μετά μπαρκάρισε λόγω των οικονομικών δυσκολιών που αντιμετώπιζε και ταξίδεψε μέχρι τη μακρινή Βραζιλία. Γύρισε όμως γρήγορα, αφού ήταν παράνομος και δεν είχε κανένα χαρτί μαζί του. Έμεινε για λίγο στην Αθήνα και ύστερα έφυγε για την Αμερική, όπου γνώρισε μια κοπέλα από το Κολοράντο, παντρεύτηκε απέκτησε κι έναν γιο και έμεινε εκεί δέκα χρόνια.

Έπαιζε κιθάρα σε μαγαζιά της Αστόριας. «Εκανε αυτό που αγαπούσε. Χώρισε όμως με τη γυναίκα του και το ’87 επέστρεψε στην Ικαρία και έμεινε μαζί με την μητέρα μας, όπου έφτιαξε ξανά τη ζωή του κι έκανε έναν δεύτερο γάμο με τη Φανή». Στο νησί παρέδιδε μαθήματα κιθάρας, παίρνοντας ελάχιστα χρήματα. Το παρατσούκλι του ήταν «Αλμπάνο και οι μικροί μαθητές του κι όλο το χωριό έτσι τον αποκαλούσαν. Όλα πια στη ζωή του Γιώργου κυλούσαν ομαλά, ώσπου…. Το καλοκαίρι του 1993 θα γραφόταν ο τραγικός επίλογος.

Όταν άκουσε ότι στην περιοχή Παναγιά είχε ξεσπάσει φωτιά και είχαν παγιδευτεί 4 γέροντες έτρεξαν με τους φίλους του, τον Δημήτρη Τσαγανό και τον Ηλία Φυσίδα, να τους σώσουν. Τους μετέφεραν σε άλλο μέρος, πιστεύοντας ότι ήταν ασφαλείς. Ο αέρας όμως γύρισε και η φωτιά ήρθε επάνω τους. Εγκλωβίστηκαν και κάηκαν όλοι.

-Ίτσιος Δημήτριος του Ευσταθίου… –Παρών

38.000 "ΟΧΙ" στη Γερμανία από έναν Έλληνα! Μια απίστευτη ιστορία! Ο Ουϊνστον Τσώρτσιλ είχε πει το ιστορικό "οι ήρωες πολέμανε σαν ΄Έλληνες". Όπως φάνηκε βέβαια εκ των υστέρων δεν ήταν μόνο αναγνώριση του αγώνα των Ελλήνων ενάντια στις δυνάμεις του Άξονα, αλλά και... εκδήλωση της ανησυχίας του, γι΄ αυτό το λαό που στα πολύ δύσκολα με κάποιο μαγικό τρόπο αφυπνίζεται, ενώνεται, πολεμά μέχρι θανάτου για την εθνική του αξιοπρέπεια. Γι΄ αυτό και αμέσως μετά τα καλά και θερμά του λόγια, ο Τσώρτσιλ, έπαιξε σημαντικό ρόλο στον εθνικό διχασμό που ακολούθησε το τέλος της Κατοχής. Δεν γνωρίζουμε αν ο Βρετανός πρωθυπουργός είχε στο μυαλό του κάποιο συγκεκριμένο περιστατικό που τον έκανε να εκφράσει το θαυμασμό του για τη μαχητικότητα των Ελλήνων. Δεν γνωρίζουμε αν είχε ακούσει ποτέ την ιστορία ενός Έλληνα λοχία που έχοντας απέναντί του τη πιο σύγχρονη πολεμική μηχανή της εποχής, έμεινε μόνος του μέσα σ΄ ένα πολυβολείο και "έριξε" 38.000 σφαίρες εναντίον των Γερμανών εισβολέων! Σταμάτησε όταν του τελείωσαν οι σφαίρες και αφού είχε προξενήσει απίστευτες απώλειες στους Γερμανούς! Η ιστορία του λοχία Δημήτρη Ίτσιου και το τραγικό του τέλος είναι ίσως το καλύτερο μήνυμα κάθε 28 Οκτωβρίου. Και είναι ένα μήνυμα ότι κανείς δεν μπορεί να σε αναγκάσει να σκύψεις, αν δεν το επιτρέψεις εσύ ο ίδιος. 6 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1941 Ο Δημήτριος Ίτσιος γεννήθηκε το 1906 στην ακόμα σκλαβωμένη τότε Μακεδονία από Βλάχους γονείς. Παντρεύτηκε την Άννα Κ. Νανοπούλου, με την οποία απέκτησαν δύο παιδιά, τη Μαρία και τον Αναστάση. Με την κήρυξη του Δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου επιστρατεύθηκε ως έφεδρος λοχίας και υπηρετούσε στο Μπέλες, πάνω από το χωριό του, τα Άνω Πορόια Σερρών. Εκεί επάνω, στην κορυφογραμμή του Μπέλες, ήταν στημένα τα πρώτα πρόχειρα φυλάκια της προκάλυψης της «γραμμής Μεταξά». Λίγο πιο κάτω, σε απόσταση περίπου δύο χιλιομέτρων από την οροθετική γραμμή, βρίσκονταν τα εννέα σκυρόδετα ελληνικά πυροβολεία, στημένα κατά μήκος της δεύτερης αμυντικής γραμμής. Οι υπερασπιστές των πυροβολείων, είχαν εντολή να αμυνθούν ώσπου ο στρατός του υποτομέα Ροδοπόλεως να συμπτυχθεί χωρίς απώλειες προς τα Κρούσια κι αμέσως μετά, να εγκαταλείψουν κι αυτοί τις θέσεις τους με κανονική υποχώρηση, έχοντας ως πλεονέκτημα την άριστη γνώση της περιοχής. Ο Ίτσιος κατά την εισβολή των Γερμανών στο Μπέλες, στις 6 Απριλίου 1941, βρέθηκε να είναι επικεφαλής του Πολυβολείου Π8. Η ώρα είναι 5.15΄ όταν ψηλά στην «Ομορφοπλαγιά» του Μπέλες η πιο τέλεια πολεμική μηχανή της εποχής αρχίζει το καταστροφικό της έργο. Το πρώιμο γλυκοχάραμα έρχεται συντροφευμένο από ομοβροντίες Γερμανικών πυροβόλων, όλμων και πολυβόλων. Αρχίζει η επίθεση. Ανταπαντούν οι υπερασπιστές της προκάλυψης. Τα μάτια του Ίτσιου και των συντρόφων του κατακόκκινα απ' την ολονύχτια αγρυπνία ερευνούν πόντο - πόντο το έδαφος μπροστά τους. Με το δάχτυλο στην σκανδάλη είναι έτοιμοι να αντιτάξουν σκληρή αντίσταση στην ιταμή επίθεση. Η προκάλυψη αντιστέκεται ηρωικά. Ο ήλιος, στις πλαγιές του Μπέλες, αρχίζει σιγά-σιγά το καθημερινό του ανηφόρισμα. Κάποια στιγμή ακούγεται βόμβος αεροπλάνων. Τρία ή τέσσερα «στούκας» πλησιάζουν την περιοχή και ξερνούν σίδηρο και φωτιά. Στη σφοδρότητα των επίγειων και ουράνιων επιθέσεων δεν αντέχει άλλο η προκάλυψη. Αναδιπλώνονται οι υπερασπιστές της πρώτης γραμμής. Έρχεται η σειρά των πολυβολείων. Θερίζουν τα πολυβόλα τους. Ατσάλινοι οι υπερασπιστές τους καθηλώνουν τους Γερμανούς. Τα αεροπλάνα βουτούν και ξαναβουτούν με λύσσα σκορπώντας φωτιά και όλεθρο. Τα οχυρά αντιστέκονται. Οι υπερασπιστές των πολυβολείων ποτίζουν με το αίμα τους τα ιερά χώματα της γενέθλιας γης. Σταδιακά τα ελληνικά πυροβολεία Π3, Π4, Π5 και Π9, σιγούν. Ακολουθεί το Π6 που, περικυκλωμένο από τον εχθρό, έπειτα από σθεναρή αντίσταση, καταλαμβάνεται το μεσημέρι. Τα πυροβολεία Π7 και Π8, όμως, συνεχίζουν να μάχονται. Μέσα, βρίσκονται Έλληνες με ψυχή, θρεμμένοι με τα ιδεώδη της ελευθερίας, με τα ιδανικά της αυτοθυσίας. Έλληνες, που δε διαπραγματεύονται ούτε μια σπιθαμή ελληνικής γης. Γνωρίζουν πως δεν υπάρχει ελπίδα γι' αυτούς. Αλλά, δεν τους νοιάζει. Το πυροβολείο Π8, έχει στη διάθεσή του 38.000 φυσίγγια, που οι υπερασπιστές του είναι διατεθειμένοι να τα «ξοδέψουν» με τη «δέουσα τσιγκουνιά». Κάποια στιγμή ο λοχίας Ίτσιος βλέποντας το μάταιο της θυσίας, διατάζει τους στρατιώτες της μονάδας του να εγκαταλείψουν το Π8. Ο ίδιος θα μείνει και θα προσπαθήσει να καλύψει μόνος του την σωτηρία τους. Μερικοί υπακούουν. Οι Ανωπορογιώτες όμως μένουν. Φίλοι και σύντροφοι στις δουλειές και στα γλέντια στο χωριό. Πιστοί συμμαχητές του τώρα στο Π8 στην απόφασή του για αντίσταση μέχρις εσχάτων. Στη θυσία. Μεθυσμένος ο Ίτσιος από τους καπνούς και τη βαριά μυρωδιά της μπαρούτης, αλλά και σε κατάσταση έκστασης, αποκρούει με το πολυβόλο του τις λυσσασμένες απόπειρες των Γερμανών για κατάληψη του οχυρού του. Γυαλίζουν τα κράνη των σκοτωμένων Γερμανών στρατιωτών της Βέρμαχτ στον απριλιάτικο ήλιο. Οι επιθέσεις συνεχίζονται, πληθαίνουν, σκληραίνουν. Μα ο Ίτσιος δε σταματά με το πολυβόλο του να σκορπά τον όλεθρο και το θάνατο στο Γερμανό εισβολέα. Όσο πιο πολύ κρατήσει στο μετερίζι του, τόσο ποιό ασφαλής θα γίνει η υποχώρηση των άλλων προς τα Κρούσια. Ούτε σκέψη για τη δική του σωτηρία με φυγή. Η χαρά της θυσίας για την πατρίδα δίνει φτερά στην ψυχή, στα χέρια, στο πολυβόλο του λοχία. Οι άδειοι κάλυκες γεμίζουν τον ελεύθερο χώρο του πολυβολείου. Το τηλέφωνο με τη Διοίκηση από ώρα έχει σιγήσει. Κάποια στιγμή τελειώνουν τα πυρομαχικά. Αμέσως μετά ακολουθεί μια αλλόκοτη σιωπή. Οι Γερμανοί λουφάρουν. Αυτό φαίνεται, περίμεναν. Το τελείωμα των φυσιγγιών. Ο Λοχίας με τους συντρόφους του, γνωρίζουν πως έπραξαν το καθήκον τους. Πολέμησαν για την πατρίδα, για τις οικογένειές τους, τους φίλους τους. Ξέρουν πως μάλλον δεν θα ξαναδούν ποτέ τους δικούς τους ανθρώπους, για τους οποίους υπεραμύνθηκαν. Με δυσκολία ανοίγουν τη βαριά σιδερόπορτα του φρουρίου τους. Τα άδεια φυσίγγια την έχουν φρακάρει. Σε λίγο βρίσκονται έξω. Στο γεμάτο από καπνούς, μυρωδιά μπαρούτης και θάνατο αέρα του βουνού. Είναι προχωρημένο απόγευμα. Κράτησαν για καλά. Στην κατάσταση αυτή -μισοζαλισμένοι και ιδρωμένοι από την περίεργη σιωπή - ούτε που κατάλαβαν την περικύκλωσή τους, άοπλοι αυτοί, από ομάδα Γερμανών. «Οι άνδρες, όσοι δεν εφονεύθησαν, συλλαμβάνονται αιχμάλωτοι και μαζί μ' αυτούς κι ο Λοχίας Ίτσιος Δημήτριος, αρχηγός του Πυροβολείου Π8. Το πυροβολείον τούτο, δια του φοβερού, πράγματι, πυρός, επέφερεν εις τους Γερμανούς τεραστίας φθοράς. Δι' αυτό ο επικεφαλής αυτών Αξιωματικός, ζητάει να μάθει τον Αρχηγόν», μας πληροφορεί ο Συνταγματάρχης Γιακουμής στο πολεμικό του ημερολόγιο. Ο επικεφαλής αξιωματικός σε άπταιστα Ελληνικά ζητά τον αρχηγό του φρουρίου Π8. Η σκηνή που ακολουθεί, ζωντανεύει, χωρίς υπερβολή, την Αλαμάνα με το Διάκο της πάνω στα Μακεδονικά βουνά. Ευθυτενής, με αγέρωχη αξιοπρέπεια χωρίς ίχνος πρόκλησης και ανόητης επίδειξης, κάνει ο Ίτσιος δυο-τρία βήματα μπροστά, χαιρετά στρατιωτικά το Γερμανό Αξιωματικό και με σταθερή φωνή αναφέρει: - Ίτσιος Δημήτριος, λοχίας πεζικού. Ξαφνιάζεται ο άλλος. Στα μάτια του εύκολα θα μπορούσε να διακρίνει κανείς το θαυμασμό του για το παλληκάρι. - Συγχαρητήρια λοχία. Με τη γενναιότητά σου ζωντάνεψες εδώ πάνω, σε τούτα τα βουνά, την πανάρχαια ιστορία των προγόνων σου. Αμέσως μετά του κάνει νεύμα να τον ακολουθήσει. Τον οδηγεί στο ξέφωτο μπροστά από το πολυβολείο, και δείχνοντας του τις δεκάδες των πτωμάτων των στρατιωτών του - πάνω από 200 κατά έγκυρη εκτίμηση - του λέει: - Αυτό που βλέπεις λοχία είναι έργο δικό σου. Ο Ίτσιος γαλήνιος σαν όλους τους πραγματικούς ήρωες απαντά λακωνικά: - Έπραξα το καθήκον μου. - Εσύ έπραξες το καθήκον σου. Τώρα η σειρά μου να «εκτελέσω» κι εγώ το δικό μου καθήκον. Και μπροστά στα έκπληκτα μάτια των Ελλήνων και Γερμανών στρατιωτών, βγάζει το πιστόλι του και στυλώνοντάς το στον κρόταφο του παλληκαριού τον εκτελεί εν ψυχρώ. Πέφτει άψυχο το παλληκάρι στα πόδια του εκτελεστή του. Μια αυλακιά άλικο αίμα πνίγει τα πρώτα αγριολούλουδα της «Ομορφοπλαγιάς» σημαδεύοντας τα όρια της γενναιότητας της πατριδολατρίας και της θυσίας από τη μια και της βαρβαρότητας, του φασισμού και της απανθρωπιάς από την άλλη. Ψυχρή, εγκληματική δολοφονία. Ο Γερμανός ήξερε καλά πως τη στιγμή εκείνη, διέπραττε ένα έγκλημα πολέμου, μια στυγνή κι αποτρόπαια δολοφονία, μπροστά στα απορημένα βλέμματα των δικών του στρατιωτών και στα γεμάτα πίκρα και αγανάκτηση βλέμματα των συμπολεμιστών του Ίτσιου. Γιατί, ο λοχίας τους, δεν έπεσε. Δολοφονήθηκε εν ψυχρώ. Έφυγε από τη ζωή άδικα, μια όμορφη Απριλιάτικη ημέρα στην καρδιά της άνοιξης. Η θυσία του έχει καταγραφεί σε σχετική πολεμική έκθεση του 111/70 τάγματος Πεζικού, όπου μεταξύ των άλλων, αναφέρονται: «..ο γενναίος Ίτσιος Δημήτριος με το σκληρό θάνατό του θα εισέλθει στο πάνθεον των ηρώων και η ιστορία θα αναγράφει το όνομά του προς παραδειγματισμό των επερχόμενων γενεών....» Το πτώμα του, μαζί με αυτά των άλλων συμπολεμιστών του, ετάφη στην Ομορφοπλαγιά. Το 1946, η σύζυγός του, Άννα, μαζί με άλλους συγχωριανούς, ξέθαψαν και μετέφεραν τα οστά του και των άλλων πεσόντων στο Ηρώο του χωριού Άνω Πορόια. Είναι η χρονιά που απονέμεται μεταθανάτια στο λοχία ο βαθμός του Επιλοχία και το Αργυρό Αριστείο Ανδρείας για τη γενναιότητα και το θάρρος του. Πολλά χρόνια μετά στήνεται στην «Ομορφοπλαγιά» και κοντά στο θρυλικό πλέον Π8 αναμνηστική στήλη, το δε στρατόπεδο που υπάρχει στο χώρο της θυσίας του ονομάζεται «Στρατόπεδο Ίτσιου». Τέλος στις 10 Αυγούστου 1980, σε επίσημη τελετή γίνονται τα αποκαλυπτήρια της γλυπτικής σύνθεσης της κεντρικής πλατείας του χωριού Άνω Πορόια. Σήμερα, επίκαιρα όσο ποτέ, σύμφωνα με το δημοσίευμα στο onalert.gr, ο ήρωας Δημήτριος Ίτσιος βροντοφωνάζει με τη χάλκινη σιωπή της προτομής του από την κεντρική πλατεία του Μακεδονίτικου κεφαλοχωριού, σε απόσταση αναπνοής από τα συμβατικά σύνορα του ασύνορου Ελληνισμού, ότι τα κόκκαλα των παλαιών και νέων Μακεδόνων ηρώων τσακίζουν αλύπητα τα βέβηλα χέρια φίλων και εχθρών, για όποια απόπειρα καπήλευσης της Ελληνικής ιστορίας. - Ίτσιος Δημήτριος του Ευσταθίου... - Παρών!

Σκιαγραφώντας τον νόμο Διαμαντοπούλου

Το νέο νομικό πλαίσιο για την έρευνα

Αναπαραγωγή του κυρίαρχου Παραδείγματος και κατακερματισμός

Των Νικόλα Βαγδούτη και Φάνη Παπαγεωργίου

Σκιαγραφώντας τον νόμο Διαμαντοπούλου, μπορούμε να διακρίνουμε τρεις βασικές συνιστώσες όσον αφορά την έρευνα. Πρώτον, την οικονομική-εισπρακτική διάσταση: περικοπή των κονδυλίων έρευνας και των υποτροφιών, επιβολή ή αυξήσεις διδάκτρων στα μεταπτυχιακά, άνοιγμα της ερευνητικής διαδικασίας στην αγορά για προσέλκυση επενδύσεων. Δεύτερον, αποκλειστικός προσανατολισμός προς την εμπειρική-εφαρμοσμένη έρευνα, αποσύνδεση από τη βασική έρευνα. Tρίτον, προσπάθεια οριοθέτησης κάθε επιστήμης εντός του κυρίαρχου Παραδείγματος, με τη θεσμοθέτηση μιας διαδικασίας που έχει ξεκινήσει εδώ και κάποια χρόνια. Χωρίς να υποτιμάμε την πρώτη διάσταση, που παραδίδει την έρευνα στους ιδιώτες, επιβάλλει ταξικούς φραγμούς και δημιουργεί εργαζόμενους πολλών ταχυτήτων, θα εστιαστούμε στις δύο άλλες συνιστώσες.

***

Ο νόμος θεσμοποιεί το άνοιγμα της έρευνας στην αγορά, ενώ η κρατική χρηματοδότηση στοχοπροσηλώνεται στην «καινοτομία».[1] Αποτυπώνεται, δηλαδή, μια σαφής στροφή προς την εμπειρική-εφαρμοσμένη έρευνα, καθώς ως «καινοτομία» νοείται η εφαρμοσμένη έρευνα που κατατείνει σε υλικά και εμπορευματικώς εκμεταλλεύσιμα αποτελέσματα. Η έμφαση στην εμπειρική-εφαρμοσμένη έρευνα, όπως θα δείξουμε, συνδέεται άμεσα με την ιδεολογική κυριαρχία εντός του υπάρχοντος Παραδείγματος.

 

Στην εμπειρική-εφαρμοσμένη συνιστώσα κάθε επιστήμης υπεισέρχεται αναγκαστικά το ιδεολογικό στοιχείο (Μπαλτάς 2002)· ως εκ τούτου, η βάση των επιστημονικών διαμαχών έγκειται στο ιδεολογικό στοιχείο[2] και τη μη οριστικότητα των αποτελεσμάτων. Το ιδεολογικό στοιχείο εμφιλοχωρεί ανανοηματοδοτώντας και ερμηνεύοντας υπάρχουσες έννοιες και θεωρίες, και νοηματοδοτώντας ταυτόχρονα ιδεολογικά σχήματα εν τη γενέσει τους, προσδίδοντάς τους ένα μανδύα θεωρίας. Παρενθετικά, πρέπει να σημειώσουμε πως η μη οριστικότητα των αποτελεσμάτων έχει διαβαθμίσεις. Για παράδειγμα, στις ανθρωπιστικές επιστήμες και τα οικονομικά είναι σαφώς μεγαλύτερη από ό,τι στις θετικές επιστήμες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, οι διάφορες εκδοχές της έννοιας της αιτιότητας, τέκνο της μαθηματικοποίησης της οικονομικής θεωρίας ύστερα από την επικράτηση της νεοκλασικής σχολής. Η μαθηματικοποίηση αυτή προσπαθεί με στρεβλό τρόπο να άρει την μη οριστικότητα των αποτελεσμάτων. Αυτό γίνεται αντιληπτό αν συνυπολογίσουμε τον ρόλο της θεμελίωσης, της ακαδημαϊκής τεκμηρίωσης και της ηγεμονίας έτσι των νεοφιλελεύθερων πολιτικών στη βάση των διδαγμάτων της νεοκλασικής σχολής.

Ένα θεωρητικό σύστημα, και πολύ περισσότερο μια επιστήμη, ορίζεται καταρχάς σε σχέση με το αντικείμενό του, το οποίο έχει υπόσταση εννοιακή-θεωρητική, δηλαδή δεν δίνεται άμεσα από την εμπειρία, αλλά συγκροτείται θεωρητικά, στο πλαίσιο ενός συγκεκριμένου εννοιακού-θεωρητικού πεδίου (Μηλιός 1997). Πρέπει να τονίσουμε ότι δεν είναι κάθε μορφή έρευνας αντιπαραθετική με τη συγκρότηση της επιστήμης. Όμως, στο πλαίσιο της εμπειρικής-εφαρμοσμένης έρευνας, ειδικά όταν τοποθετείται απέναντι στη βασική έρευνα, ο υποψήφιος διδάκτωρ γίνεται εργαζόμενος στην κατακερματισμένη επιστήμη. Η εμπειρική-εφαρμοσμένη έρευνα, συνήθως αποκομμένη από τις θεωρητικές αρχές της επιστήμης και σε αντίστιξη με τη βασική έρευνα, εμπλέκει επιστήμονες από ετερόκλητα γνωστικά πεδία προκειμένου να συνδράμουν στη σύνθεση των επιμέρους επιστημών. Θα αρκεστούμε σε ένα παράδειγμα: τη χρήση στατιστικής και μαθηματικών, στο πλαίσιο της πολιτικής επιστήμης αλλά και των οικονομικών, που δημιουργεί αξιώσεις κανονικοποίησης και αλήθειας μέσω του «αυταπόδεικτου» των μαθηματικών.

Η τάση κατακερματισμού της έρευνας ενισχύεται μέσα από τα project, όπου επιστήμονες από πολύ διαφορετικά γνωστικά αντικείμενα και διαφορετικές χώρες ασχολούνται σπονδυλωτά με υπομέρη έρευνας, αρθρώνοντας την επιστήμη σε υπομέρη-υποενότητες, εκτός του πλαισίου της επιστήμης ως ολότητας. Όλα αυτά αποτυπώνουν την τάση διαχωρισμού της έρευνας από τα εννοιακά-θεωρητικά πεδία της επιστήμης, κάτι που ανακόπτει ουσιαστικά την όποια ενδεχομενικότητα, αποξενώνοντας τον επιστήμονα ερευνητή από την εννοιακή συγκρότηση της επιστήμης και αναπαράγοντας έτσι την κυρίαρχη άποψη, εντός της επιστήμης, ως επιστήμη.

Η επιστήμη συγκροτείται επί τη βάσει τριών στοιχείων, δεμένων μεταξύ τους διαλεκτικά: του εννοιολογικού συστήματος των θεωριών, του αντικειμένου της και των αποδεικτικών διαδικασιών που προσιδιάζουν σ’ αυτήν. Τα στοιχεία αυτά συναρθρώνουν δομή με την τεχνική έννοια του όρου (Baltas 1989). Σημείο εκκίνησης, έτσι, πρέπει να είναι η διαδικασία επίλυσης προβλημάτων (διατύπωσης θεωρητικών προτάσεων, κατανόησης της εμπειρικής-εφαρμοσμένης πραγματικότητας) σαν διαδικασία παραγωγής ενός τρόπου παραγωγής. Απαραίτητα στοιχεία για την παραγωγή ως τέτοια είναι να έχει οριστεί ο στόχος της, να υπάρχουν τα μέσα και η πρόθεση για την παραγωγή, και συνακόλουθα η ανταλλακτική αξία της έρευνας.

Η ανταλλακτική αξία συνδέεται με τη χρησιμότητα που έχει ένα θεωρητικό σχήμα (λ.χ. η πρόβλεψη των κρίσεων στο πλαίσιο της οικονομικής θεωρίας) και, υπ’ αυτή την έννοια, με την αξία χρήσης του. Σαν πρώτη ύλη χρησιμοποιούνται υπάρχουσες γνώσεις με τη μορφή εδραιωμένων εννοιών, θεωρημάτων και πορισμάτων, καθιερωμένων μεθόδων συμπερασμού και εργαλεία στη σφαίρα των επιστημών (μαθηματικά στη διαδικασία πρόβλεψης, φυσικές αναλύσεις όπως η ανάλυση φάσματος στην περιοδολόγηση κυκλικών διακυμάνσεων κλπ.). Ταυτόχρονα, η διαδικασία παραγωγής γνώσης προϋποθέτει και την ανθρώπινη νοητική εργασία για την επίλυση των εκάστοτε προβλημάτων.

Σ’ αυτό το πλαίσιο, μπορούμε να διακρίνουμε ορισμένες τάσεις τις οποίες επιβεβαιώνει και ο πρόσφατος νόμος. Ο υποψήφιος διδάκτωρ αποκόπτεται από τα αποτελέσματα της εργασίας του: ο κατακερματισμός της επιστήμης, δηλαδή, μπορεί να νοηθεί και ως αύξηση του τεχνικού καταμερισμού της εργασίας στο πλαίσιο της επιστήμης. Αυτή η τάση έχει δύο ξεκάθαρες συνέπειες: Πρώτον, η κατεύθυνση της επιστήμης εξαρτάται από τις βουλές αυτών που θα καθορίσουν το επιστημονικό εύρος και τα ερωτήματα που τίθενται στα projects. Ταυτόχρονα, σύμφωνα με μια έννοια του νεαρού Μαρξ, ο υποψήφιος διδάκτορας αλλοτριώνεται/αποξενώνεται από τα αποτελέσματα της έρευνας/παραγωγής του, με ό,τι συνεπάγεται αυτό για τις εργασιακές και μισθολογικές του αξιώσεις. Ταυτόχρονα, υπάρχει μια τάση μείωσης του εργασιακού κόστους, με τη μείωση της αμοιβής των εργαζόμενων υποψηφίων διδακτόρων.

Τέλος, λαμβάνει χώρα μια διαδικασία που σχετίζεται με την αξία χρήσης της επιστήμης. Εδώ και κάποια χρόνια, παρατηρείται η τάση αποτίμησης της ακαδημαϊκής έρευνας με κριτήρια ποσοτικά — μια διαδικασία δημιουργίας αγοράς που θα αποτιμά τις αξίες χρήσης που παράγονται. Η ποσοτικοποίηση της ακαδημαϊκής έρευνας περνάει μέσα από τη δημιουργία του Impact Factor που υπολογίζεται, με έναν μαθηματικό τύπο, με βάση τον αριθμό των αναφορών (references) ενός περιοδικού: ένα άρθρο σε επιστημονικό περιοδικό με επιφανή ονόματα έχει περισσότερες πιθανότητες να διαθέτει πολλές αναφορές, όπως και ένα άρθρο που επιβεβαιώνει συμπεράσματα της εκάστοτε επιστημονικής ορθοδοξίας δημιουργώντας ένα αυστηρό path dependency στην επιστήμη. Πρόκειται για μια διαδικασία στεγανοποίησης της επιστήμης εντός του πλαισίου του κυρίαρχου Παραδείγματος, η οποία ενισχύει εμπρόθετα την οριστικότητα των αποτελεσμάτων. Επιπλέον, με τον νέο νόμο υποτροφίες θα δίνονται μόνο σε όσους έχουν επιβλέποντες διακεκριμένα μέλη της επιστημονικής κοινότητας, πιέζοντας ακόμα περισσότερο στην οριοθέτηση της έρευνας εντός του κυρίαρχου Παραδείγματος. Πολλά δυνάμει αντικείμενα εργασίας εγκαταλείπονται και εξαφανίζονται, λόγω ακριβώς της πρόσδεσης των αποτελεσμάτων της επιστήμης στην ιδεολογία. Το σύστημα αξιολόγησης-αποτίμησης είναι ο μηχανισμός που πιστοποιεί ότι τα προϊόντα διαθέτουν αξία χρήσης, και έτσι μπορούν να ανταλλαγούν. Ο μηχανισμός αυτός είναι ορατός και γνωστός στα μέλη της επιστημονικής κοινότητας, και έτσι δεν έχουμε μια τυφλή αγοραία διαδικασία, αλλά μια εποπτεύσιμη διαδικασία αναπαραγωγής.

***

Συνοψίζοντας, ο νέος νόμος θεσμοθετεί τη διαδικασία στεγανοποίησης της έρευνας εντός του κυρίαρχου επιστημολογικού Παραδείγματος, η οποία είναι στενά συνδεδεμένη με τον κατακερματισμό της επιστήμης και την κατανόησή της ως τρόπου παραγωγής. Γι’ αυτό, η κριτική μας στον νόμο δεν γίνεται μόνο από τη σκοπιά της «ιδιωτικοποίησης» της έρευνας, αλλά και από τη σκοπιά της στεγανοποίησης της κυρίαρχης άποψης εντός της κάθε επιστήμης, διά της εξειδίκευσης και του κατακερματισμού που επιβάλλει η αγορά στον νέο επιστήμονα.

-----------------
Μηλιός, Γ. (1997), Θεωρίες για τον παγκόσμιο καπιταλισμό, Κριτική, Αθήνα.
Μπαλτάς Α. (2002), Για την επιστημολογία του Λουί Αλτουσέρ, νήσος, Αθήνα.
Αλτουσέρ Λ. (1977), «Ιδεολογία και ιδεολογικοί μηχανισμοί του κράτους», στο Θέσεις¸ μετ. Ξ. Γιαταγάνας, Θεμέλιο, Αθήνα.

Baltas Α. (1989), «Luis Althusser and Joseph D. Sneed: A Strange Encounter in Philosophy of Science?», στο K. Gavroglu, Y. Goudaroulis and P. Nicolacopoulos (επιμ.) Imre Lacatos and Theories of Scientific Change, Kluwer, Dordrecht.

Ο Φάνης Παπαγεωργίου και ο Νικόλας Βαγδούτης είναι μεταπτυχιακοί φοιτητές, μέλη της Νεολαίας ΣΥΝ

[1] Μέσω της υπαγωγής όλων των ερευνητικών κέντρων στην εποπτεία της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Τεχνολογίας του Υπουργείου Παιδείας. Κεντρική διακήρυξη της υπουργού, που επαναλαμβάνεται διαρκώς, είναι ο εμπορικά αξιοποιήσιμος χαρακτήρας της έρευνας.
[2] Η ιδεολογία νοούμενη ως συστατικό στοιχείο της φύσης του ανθρώπου που συγκροτεί το άτομο σε και ως υποκείμενο (Αλτουσέρ 1977).

ΝΑΥΠΗΓΟΕΠΙΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ ΖΩΝΗ

Ελευθεροτυπία, Σάββατο 30 Ιουλίου 2011

ΝΑΥΠΗΓΟΕΠΙΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ ΖΩΝΗ ΠΕΡΑΜΑΤΟΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΠΟΥ ΠΑΛΙΟΤΕΡΑ ΕΛΙΩΝΑΝ ΤΑ ΣΙΔΕΡΑ ΚΑΙ ΤΩΡΑ ΛΙΩΝΟΥΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΕΙΨΗ ΜΕΡΟΚΑΜΑΤΟΥ

Μια γενιά που ζει από τους παππούδες της

Του ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΚΥΡΙΑΚΟΠΟΥΛΟΥ

Στο δυτικότερο άκρο της Αθήνας, το Πέραμα, ο χρόνος φαίνεται να κυλάει αντίστροφα. Πόλη της ναυτοσύνης, όπως την έχουν αποκαλέσει, πήρε το όνομά της από τους «περαματάρηδες» που μετέφεραν παλαιότερα κόσμο από και προς Σαλαμίνα. Σήμερα στο Πέραμα, στη Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη (Ν.Ζ.) συγκεκριμένα, με την ανεργία εκεί να ξεπερνάει το 90%, ανατριχιάζουν οι ιστορίες των ανθρώπων που πέρασαν από την επιφάνεια στον πάτο.

Θανάσης Τζιόμπρας, 47: «Μετά από κάποια ηλικία δυσκολευόμαστε να βρούμε αλλού δουλειά» Αρκετοί κλέβουν το ρεύμα, κάποιοι αυτοκτονούν, σε πολλές περιπτώσεις δεν έχουν ούτε ένα ευρώ για καφέ, χάνουν κιλά λόγω πείνας και πολλοί δεν σηκώνουν το τηλέφωνο με το φόβο ότι τους καλεί η τράπεζα που χρωστάνε. Οι νεότεροι επιβιώνουν με τις συντάξεις των παππούδων ή των γονιών τους, ενώ άλλοι επιστρέφουν στα χωριά τους για να έχουν τουλάχιστον ένα πιάτο φαγητό.

Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία άνεργοι θυμούνται τότε που το Πέραμα ήταν εξοχή. «Εδώ που πατάμε τώρα ήταν θάλασσα» λένε. «Ερχόμασταν τις Κυριακές για εκδρομή». Μετά ήρθε η «ανάπτυξη» και αργότερα οι καλές εποχές της Ν.Ζ. Πολλές παραγγελίες από το εξωτερικό, κατασκευές, επισκευές, πολλοί, όπως λένε, έχτισαν τα σπίτια τους στο Πέραμα για να είναι κοντά στη δουλειά. Τον Αύγουστο του '08 εργάζονταν στη Ζώνη περισσότεροι από 6.500 χιλιάδες άνθρωποι. Μετά ήρθε η κρίση, «τα μεγάλα συμφέροντα που πήραν τα πλοία από εδώ» και τώρα οι δουλειές είναι, στην καλύτερη, με το σταγονόμετρο. Οι λίγοι που απέμειναν, περνάνε λίγο από τη Ζώνη, «μια περατζάδα κάνουμε μήπως υπάρχει καμιά δουλειά και μετά ψάχνουμε αλλού. Δουλειές του ποδαριού κυρίως».

Εξω από τα γραφεία των συνδικαλιστικών σωματείων της Ν.Ζ., κολλημένες οι τελευταίες ανακοινώσεις. Αναφέρουν τις άκαρπες συναντήσεις με υπουργούς, τις επιδοτήσεις εκατομμυρίων σε εφοπλιστές με λεφτά του ελληνικού λαού «για να χτίζουν τα βαπόρια τους στην Κίνα», «συμβάσεις τύπου COSCO των 500 ευρώ με ισοπεδωμένα δικαιώματα» κ.ά. Μέσα, σε έναν πίνακα, γραμμένο με κιμωλία ένα ακρωνύμιο που λέει ΠΑΣΟΚ αλλά: «Πατέρα Αναπαύσου Συνεχίζω Ολοκληρωτική Καταστροφή». Δίπλα, μια ζωγραφισμένη γελοιογραφία με τον Στρος-Καν να κυνηγάει την καμαριέρα φωνάζοντάς της: «Καμ του δώθε μωρή να σου δείξω τι έκανα στο Ελλάντα!».

Οπως και η καμαριέρα στον πίνακα, έτσι και η φιγούρα της γυναίκας στο τατουάζ του εξηντατριάχρονου Παναγιώτη Αγγελάκη δεν έχουν ρούχα. Ο ίδιος, μηχανικός εφαρμοστής -όταν υπάρχει δουλειά-, προσπαθεί ακόμα να εργάζεται προκειμένου να μαζέψει τα ένσημα που του χρειάζονται για να βγει στη σύνταξη. Του υπολείπονται γύρω στα 1.000 και για να μπορέσει να βγει στη σύνταξη θα χρειαστεί, όπως λέει, για τα επόμενα τρία με τέσσερα έτη να κολλάει 300 ένσημα το χρόνο. Φέτος όμως έχει κολλήσει μόνο 13, ενώ πέρσι 34. Με τρεις κόρες, η μία απολύθηκε πρόσφατα, θεωρεί τον εαυτό του προνομιούχο σε σχέση με άλλους συναδέλφους του. Και αυτό γιατί «δουλεύει ακόμα η γυναίκα μου και υπάρχει ένα σταθερό εισόδημα. Για τα απαραίτητα μόνο. Φως, νερό, τηλέφωνο». Στη λαϊκή πηγαίνει μετά τις δύο «επειδή τότε είναι πιο φτηνά και μπορείς να πάρεις κάνα κιλό παραπάνω». Όμως «έτσι πάει εδώ. Πώς θα επιβιώσουμε ακόμα μια μέρα, γιατί δεν ξέρουμε αν τον άλλο μήνα θα κάνουμε δύο ή πέντε μεροκάματα. Αυτή είναι η ζωή στη Ζώνη που πάνε συστηματικά να σβήσουν για να κατεβάσουν το εργατικό κόστος στα κινέζικα δεδομένα που είναι φτηνότερα».

Δίπλα, ένας νεότερος συνάδελφός του λέει πως «ξέρεις πόσοι εδώ περιμένουμε τις γιαγιάδες μας, τις μανάδες μας, τους πατεράδες μας, να πάρουν τη σύνταξή τους, να πάρουμε και μεις κάνα δυο κατοστάρικα». «Εμένα με βοηθάει η κόρη μου που δουλεύει σε σουπερμάρκετ» λέει κάποιος άλλος.

Ο Θανάσης Τζιόμπρας, 47, ελασματουργός και με δύο παιδιά, έχει δουλέψει τους τελευταίους τρεις μήνες μόνο έξι μεροκάματα. Η γυναίκα του δεν δουλεύει. Θεωρεί ωστόσο τον εαυτό του τυχερό που χρωστάει στις τράπεζες «μόνο» 20 χιλιάδες ευρώ από κάτι στεγαστικά δάνεια που είχε πάρει παλαιότερα. «Άλλοι συνάδελφοί μου χρωστάνε πολύ περισσότερα και τα χρέη ξεπερνούν τη δυνατότητά μας να τα αποπληρώσουμε». Τυχερός επίσης γιατί «εγώ ακόμα μπορώ να είμαι εδώ. Να έχω ακόμα ρεύμα. Να έχω ακόμα νερό και να μπορώ να κινούμαι για να βρω δουλειά. Αυτοί που έχουν φύγει και έχουν επιστρέψει στα χωριά τους είναι που βρίσκονται σε χειρότερη μοίρα. Αναγκάστηκαν εκ των πραγμάτων να επιστρέψουν για να έχουν τουλάχιστον ένα πιάτο φαΐ από τους γονείς τους» λέει.

Όπως ένας φίλος και συνάδελφός του που έφυγε μόνιμα για Καρδίτσα. «Δεν είχε ούτε για βενζίνη λεφτά και έτσι βάλαμε όλοι ρεφενέ. Λεφτά για διόδια ασφαλώς δεν είχε και έτσι σήκωνε τις μπάρες. Τον σταμάτησε όμως η αστυνομία και του έκοψε κλήση. Είναι 55 χρόνων, έχει ένα παιδί και τον ταΐζει η θεία του».

«Εγώ», συνεχίζει ο Θανάσης Τζιόμπρας, «ψάχνω να βρω δουλειά οπουδήποτε, αλλά το πρόβλημα με εμάς είναι ότι μετά από κάποια ηλικία δυσκολευόμαστε να βρούμε». Ακούγοντας το «κάποια ηλικία», ο κ. Θανάσης, 56, εργαζόμενος στη Ζώνη ως ηλεκτρολόγος, διακόπτει και λέει: «Έφτασα να βάζω μέσο για να πάω να δουλέψω ως σερβιτόρος μόνο για να μου λένε εκεί, "56 ετών; Θα μπορείς να σηκώσεις το δίσκο;"»

Δυστυχώς, η απελπισία και τα χρέη έχουν οδηγήσει κάποιους στην αυτοκτονία. Από το Πάσχα μέχρι σήμερα έχουν σημειωθεί τέσσερις αυτοκτονίες. «Παίρνεις ένα πιστόλι, καραμπίνα μάλλον επειδή είναι φτηνότερη και πιο εύκολο να τη βρεις. Ξέρω συναδέλφους που αυτοκτόνησαν. Πας στα σπίτια τους. Οι συγγενείς λένε πως "δεν είναι ανακοινώσιμο". Υπάρχει θρησκοληψία στις οικογένειες. Μην ακουστεί ότι αυτοκτόνησαν. Οι τέσσερις ωστόσο επιβεβαιωμένες αυτοκτονίες είναι μόνο από τους περίπου 1.500 με 2.000 που έχουμε απομείνει εδώ. Έτσι το μαθαίνουμε. Και είναι μόνο η αρχή. Πολλοί φοβούνται ότι από Σεπτέμβριο θα αυξηθούν οι αυτοκτονίες γιατί τα καλοκαίρια, ακόμα και τις καλές εποχές, υπήρχε μια κάμψη στις δουλειές. Αρκετοί ακόμα ελπίζουν ότι από Σεπτέμβριο κάτι μπορεί να γίνει».

Ο Παύλος, 28, δεν μπορούσε να περιμένει άλλο για κάποια δουλειά που ενδεχομένως να μην ερχόταν και ποτέ. Πήρε τη γυναίκα του, τα δύο παιδιά του ηλικίας δύο και τριών ετών και πήγαν στο σπίτι των πεθερικών του στη Χίο. Για να τα ταΐσει, όταν δεν υπάρχει φαγητό (σχεδόν καθημερινό φαινόμενο), παίρνει τους δρόμους και μαζεύει φρούτα. Κυρίως σύκα και βατόμουρα. Όταν επιστρέφει: «Κοκόνες μου σας έφερα γλυκά να φάτε», και προσπαθεί να τις πείσει ότι από επιλογή τρέφονται έτσι. Την ιστορία του Παύλου διηγήθηκε ο εξίσου άνεργος αδερφός του.

Πάρα πολλοί αναγκάζονται να κλέψουν ρεύμα. «Είμαστε σε τρία σπίτια, οι παππούδες μου, οι γονείς μου και εγώ. Όλοι παίρνουμε ρεύμα από ένα ρολόι. "Αντάρτικο πόλεων" το λέμε. Όποτε βέβαια βάζει η γιαγιά πλυντήριο, εγώ δεν έχω τηλεόραση. Με τέτοιες πουστ... αναγκαζόμαστε να ζούμε. Όχι μόνο εγώ. Όλοι. Άλλοι βέβαια που δεν έχουν αυτή τη δυνατότητα και τους κόβει η ΔΕΗ το ρεύμα, πηγαίνουν με τη βοήθεια των ηλεκτρολόγων της Ζώνης και το ξανασυνδέουν».

Ο Πέτρος Πουντίδης, 30, μανουβραδόρος, θυμάται τον εαυτό του πιτσιρικά στη Ν.Ζ. να παίζει μπάλα. Ερχόταν με τον πατέρα του που δούλευε ως ηλεκτροσυγκολλητής. Ολόκληρο το 2011 έχει δουλέψει εννέα μεροκάματα που ισοδυναμούν με 71.80 ευρώ τη μέρα. «Άμα δεν έχεις παππούδες να παίρνουν καμιά σύνταξη, κάνα μπάρμπα να τσοντάρει, δεν ζεις» λέει. «Στα 30 σου υποτίθεται ότι ανοίγεις φτερά. Έρχεσαι όμως εδώ και κοιτάς να βρεις κάποιον με ένα ευρώ να σε κεράσει καφέ» συνεχίζει, αραιώνοντας ξανά και ξανά τον κερασμένο καφέ του με νερό. «Εμείς τα όρια της εξαθλίωσης τα έχουμε περάσει προ πολλού. Άμα τώρα φτάσουμε στα όρια της εξαθλίωσης, θα πει ότι υπάρχει βελτίωση».

«Η πολιτική βούληση για εδώ είναι να μας ξεκληρίσουν. Δεν τους ενδιαφέρουν οι χιλιάδες οικογένειες που θα μείνουν στο δρόμο. Θέλουν να κάνουν εδώ πέρα αποθήκη για κοντέινερ και να πουλήσουν το λιμάνι στους Κινέζους. Αυτός είναι ο πολιτικός τους στόχος. Εμείς όμως θα μείνουμε εδώ. Θα προσπαθούμε να τους απωθούμε για να μην έρθουν και κάνουν κατάληψη στο λιμάνι, κατάληψη στα όνειρά μας».

Στο σπίτι μαγειρεύει νερόβραστα βλίτα και κολοκυθάκια. «Τρία βλίτα, δύο κολοκύθια. Αυτή είναι η διατροφή μου. Έχω χάσει 20 κιλά. Στην κοπελιά μου λέω να κάνει υπομονή. "Βρε κούκλα μου, να έχω δουλειά, να έχω ένα εικοσάευρω, να σε πάω τότε για ποτάκι". Δεν ντρέπονται, δίνουν πόσα εκατομμύρια, από τους φόρους μας, στους εφοπλιστές για τις άγονες γραμμές και αυτοί πάνε και επισκευάζουν τα καράβια τους στο εξωτερικό. Άμα βγει ένας νόμος που θα λέει ότι το 1% των επισκευών ή κατασκευών θα πρέπει να γίνεται στην Ελλάδα, δεν θα φτάνουμε για να δουλέψουμε».

«Βγαίνουν μετά κάποια κανάλια και μας αποκαλούν "εργατική αριστοκρατία". Ότι παίρνουμε πολλά. Νομίζουν ότι καθόμαστε σε κάποιο γραφείο, πατάμε κάποια κουμπάκια και τα σίδερα επισκευάζονται μόνα τους. Παλεύουμε με τα σίδερα και συνήθως τα σίδερα νικούν. Με τους ανθρώπους τα βάζουμε πιο εύκολα. Στην τελευταία μας κινητοποίηση στο υπουργείο Οικονομικών, οι αστυνομικοί έπαιζαν ντραμς στην πλάτη και το κεφάλι μου με τα κλομπ. Μια φορά, κουτούλησα σε ένα σίδερο μέσα σε καράβι και με πόνεσε περισσότερο».

Τέλος, κάποιος άλλος λέει: «Ξέρεις πότε ένιωσα απόλυτο μηδενικό; Πραγματική ξεφτίλα; Είχε αδειάσει το ρεζερβουάρ του αυτοκινήτου μου. Δεν το κουνούσα γιατί δεν είχα λεφτά να το γεμίσω. Ούτε μέχρι τη μέση. Η κοπέλα μου δεν το ήξερε. Μου το ζήτησε μια μέρα για να πάει μέχρι το σουπερμάρκετ. Αυτή είχε δουλειά και πληρωνόταν. Δεν της είπα ότι είναι άδειο για να αναγκαστεί να το γεμίσει αυτή». *