Περιμένοντας τη μεγάλη κρίση
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟΝ ΜΑΚΗ ΠΡΟΒΑΤΑ, ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: ΝΑΝΑ ΒΑΡΒΕΡΟΠΟΥΛΟΥ
Ο Νίκολας Μπόιλ, ο διακεκριμένος καθηγητής του Κέιμπριτζ, τάραξε πρόσφατα τα νερά της επιστημονικής κοινότητας, προβλέποντας ότι η ανθρωπότητα θα αντιμετωπίσει μια μεγάλη κρίση γύρω στο 2014, όπως είχε συμβεί και στους προηγούμενους αιώνες. Τον συναντήσαμε στο γραφείο του και μας εξήγησε το σκεπτικό του, μιλώντας μας παράλληλα για την Ελλάδα, την οικονομία και τη Μέρκελ.
Φεύγοντας από τη συνέντευξη με τον καθηγητή Νίκολας Μπόιλ άφησα πίσω μου τον διχασμό με τον οποίο είχα πάει να τον συναντήσω. Αναρωτιόμουν, καθ’ οδόν προς το Κέιμπριτζ, πώς μπορεί κάποιος να γνωρίζει ότι θα έρθει μια μεγάλη κρίση, και μάλιστα το 2014. Από την άλλη όμως, η υπόθεση αυτή ανήκει σε έναν πολύ σημαντικό επιστήμονα τόσο στη Βρετανία όσο και στην παγκόσμια ακαδημαϊκή κοινότητα. Καθηγητή γερμανικής φιλοσοφίας στο Κέιμπριτζ και πρόεδρο σε ένα από τα σπουδαιότερα κολέγια του κόσμου, το Magdalene College, έναν ήδη βραβευμένο συγγραφέα για το βιβλίο «Γκαίτε, ο ποιητής και η εποχή του».
Αλλά και το τελευταίο του βιβλίο «2014: How to Survive the Next World Crisis» (2014: Πώς να επιβιώσουμε από την επόμενη παγκόσμια κρίση) είναι ήδη μπεστ σέλερ στη Βρετανία. «Ο κάθε αιώνας μοιάζει λίγο με έναν άνθρωπο που φτάνει 100 χρόνων...Συνήθως κάπου εκεί στη δεύτερη δεκαετία κάνει μια επιλογή που τον ακολουθεί και του καθορίζει όλη την υπόλοιπη ζωή του. Αυτή η δεύτερη δεκαετία ήταν η πιο σημαντική τους τελευταίους πέντε αιώνες» υποστηρίζει στο τελευταίο πόνημά του ο Νίκολας Μπόιλ. Και συγκεκριμένα σημειώνει τα παρακάτω ιστορικά γεγονότα:
Το 1517 ο Mαρτίνος Λούθηρος θυροκολλά τις περιώνυμες 95 «θέσεις» του στον ναό της Βυρτεμβέργης, προκαλώντας την αναμόρφωση της Εκκλησίας και τη Μεταρρύθμιση των διαμαρτυρομένων.
Το 1618 αρχίζει ο τριακονταετής πόλεμος. Η Κεντρική Ευρώπη καταστρέφεται ολοκληρωτικά, η οικονομία διαλύεται, ο χάρτης της ηπείρου αλλάζει δραματικά.
Το 1714 ο Οίκος του Ανόβερου επικρατεί στη Μεγάλη Βρετανία, εγκαινιάζοντας μια εποχή που στην κορύφωσή της θα χαρακτήριζε όλον τον κόσμο: την Βικτωριανή εποχή. Σε αυτό το διάστημα δημιουργούνται οι οικονομικές και πολιτικές συνθήκες για τη βιομηχανική επανάσταση.
Το 1815 γίνεται το συνέδριο της Βιέννης αμέσως μετά την ήττα του Ναπολέοντα στο Βατερλό και ξανασχεδιάζεται ο χάρτης της Ευρώπης. Δημιουργούνται οι σφαίρες επιρροής Γαλλίας, Αυστρίας, Ρωσίας και Βρετανίας. Το Συνέδριο της Βιέννης ήταν το πρότυπο για τη δημιουργία της Κοινωνίας των Εθνών και μετέπειτα των Ηνωμένων Εθνών.
Το 1914 ξεσπά ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος με εκατομμύρια νεκρούς, που έθεσε τη βάση για τις παγκόσμιες διαμάχες του 21ου αιώνα, τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και τον Ψυχρό Πόλεμο.
Τελικά μήπως η ανθρώπινη Ιστορία είναι αναμνήσεις από το μέλλον μας;
Ο καθηγητής Νίκολας Μπόιλ μας υποδέχτηκε στο μικρό διαμέρισμα των 40 τ.μ. κοντά στην είσοδο του κολεγίου. «Συγγνώμη για το χάος. Είναι σαν το γραφείο μου» μας είπε δείχνοντας το γραφείο του, στο οποίο όντως επικρατούσε χάος. «Ειλικρινά χαίρομαι που είστε από την Ελλάδα, έχω απέραντο σεβασμό για την Ελλάδα, όπως έχει κάθε νοήμων άνθρωπος στην Ευρώπη».
Αφού μου λέτε αυτό για την Ελλάδα, θα ήθελα να μου πείτε πρώτα τη γνώμη σας για το εξής: Ενας φιλόσοφος τον οποίο μελετάτε είναι ο Χέγκελ, ο οποίος είχε εκφράσει την ιδέα ότι οι λαοί της Ευρώπης έπρεπε να διακριθούν σε «ιστορικά» και «μη ιστορικά» έθνη. Στα «ιστορικά», τα οποία είναι αυτά που θα μπορούσαν να επιβιώσουν ως ανεξάρτητα κράτη, περιελάμβανε και την Ελλάδα...
«Κοιτάξτε τι έχει συμβεί με την Ελλάδα και τον ελληνικό πολιτισμό. Ενα αρκετά μεγάλο μέρος του ελληνικού πολιτισμού έχει χαθεί. Ενα άλλο μεγάλο μέρος το ενσωμάτωσαν οι Ρωμαίοι και έτσι αργότερα πέρασε στη βυζαντινή παράδοση. Υπήρχε και ένα κομμάτι “χαμένο”, που ανακαλύφθηκε και πάλι μετά την Αναγέννηση. Ανεξάρτητα όμως από τον τρόπο με τον οποίο επιβίωσε, αυτό το κομμάτι του ελληνικού πολιτισμού είναι αρκετό ώστε η Ελλάδα να θεωρείται η πηγή από την οποία “ανάβλυσε” η Ευρώπη».
Πολύ ωραίο αυτό που είπατε. Θα μιλήσουμε και αργότερα για την Ελλάδα. Ας περάσουμε όμως τώρα στο βιβλίο σας «2014: Πώς να επιβιώσουμε από την επόμενη παγκόσμια κρίση». Αλήθεια, προέκυψε μέσα από στατιστικές μελέτες ή από κάποια άλλη επιστημονική ανάλυση;
«Είναι ένα πεδίο στο οποίο δουλεύω εδώ και πολλά χρόνια. Οταν ενδιαφέρεσαι για τη γερμανική φιλοσοφία, όπως εγώ, υποθέτω ότι είναι αναπόφευκτο να έχεις την τάση να ενδιαφέρεσαι και για πολλά άλλα θέματα, όπως η πολιτική Ιστορία, για παράδειγμα. Αυτό συμβαίνει διότι οι γερμανοί φιλόσοφοι ασχολήθηκαν και έγραψαν για τα πάντα. Αναρωτιόμουν, λοιπόν, ποιες είναι οι παράλληλοι μεταξύ αυτών που συμβαίνουν τώρα και αυτών που συνέβησαν τους τελευταίους αιώνες, αλλά κυρίως πριν από 100 χρόνια. Αν μελετήσει κάποιος την ιστορία της παγκοσμιοποίησης, θα δει ότι με διαφορά το πιο σημαντικό επεισόδιό της παίχτηκε την περίοδο μεταξύ 1860 και 1914. Η παγκοσμιοποίηση είναι κάτι που συνέβη στο τέλος του 19ου αιώνα και τώρα απλώς ξαναγυρίζουμε στο πώς ήταν τα πράγματα τότε».
Επομένως, η Ιστορία κάνει κύκλους; «Οχι ακριβώς. Εδώ πρόκειται για μια συνέχεια. Αν κάποιος μελετήσει προσεκτικά εκείνη την περίοδο στο τέλος του 19ου αιώνα, θα παρατηρήσει ότι τότε ξεκίνησε μια διαδικασία, αυτή της παγκοσμιοποίησης, η οποία συνεχίζεται ως σήμερα, αφού πρώτα διακόπηκε από τα παγκόσμια γεγονότα που συνέβησαν μεταξύ 1914 και 1989. Στην ουσία είναι, όπως τον αποκαλώ στο βιβλίο μου “Who Are We Now?”, ο “75ετής πόλεμος”. Βλέπω τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ως συνέχεια του Α΄ και τον Ψυχρό Πόλεμο ως συνέχεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ολη αυτήν την περίοδο των 75 ετών, από το 1914 ως το 1989, τη βλέπω ως μια περίοδο όπου οι αυτοκρατορίες που είχαν δημιουργηθεί τον 19ο αιώνα αποσυντέθηκαν με αμοιβαίους πολέμους».
Αρα η ανθρωπότητα περνάει κάθε τόσο από το ίδιο σημείο;
«Ακριβώς. Και αυτό είναι που λέω στο “2014”. Η Ιστορία κατά μία έννοια επαναλαμβάνεται περίπου κάθε 100 χρόνια, καθώς τα 100 χρόνια είναι αρκετά για να ξεχάσουν οι άνθρωποι τα μαθήματα του παρελθόντος. Εχουν μεσολαβήσει αρκετές γενιές, ώστε να σβήσει ουσιαστικά η ιστορική μνήμη. Βέβαια, κρατήστε στο μυαλό σας ότι υπάρχουν και αυτοί που οι ιστορικοί τούς ονομάζουμε διευρυμένους αιώνες, με την έννοια ότι κάποια γεγονότα τους στην ουσία ξεκινούν στο τέλος του προηγούμενου ή τελειώνουν στην αρχή του επόμενου».
Στο βιβλίο σας λέτε ότι η κρίση θα έρθει το 2014. Πόσα χρόνια περιθώριο δίνετε πριν ή έπειτα από αυτήν τη χρονιά για να προκύψει αυτή η μεγάλη κρίση;
«Μεταξύ 2014 και 2018, δηλαδή προτού τελειώσει η δεύτερη δεκαετία του αιώνα. Σε κάποιο σημείο στο πολύ κοντινό μέλλον, δηλαδή στην αρχή της δεκαετίας, θα έχουμε φτάσει και πάλι, όπως το 1914, σε ένα πολύ σημαντικό σταυροδρόμι όπου θα πρέπει να ληφθεί μια πολύ σημαντική απόφαση. Αυτή η απόφαση θα είναι είτε αρνητική, όπως ήταν η απόφαση για τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, είτε θετική, με την έννοια ενός ξεκινήματος και μιας επιτυχημένης ώθησης προς το μέλλον».
Επομένως, λέτε ότι δεν είναι σίγουρο πως η εξέλιξη θα είναι αρνητική. Αλλωστε συνέβησαν και πολύ θετικά γεγονότα στις αρχές των προηγούμενων αιώνων.
«Σωστά! Είναι θέμα απόφασης εκείνων που θα έχουν την ευθύνη εκείνη την περίοδο».
Ποιος θα πάρει αυτήν την απόφαση; Οι ΗΠΑ;
«Αναγκαστικά οι Ηνωμένες Πολιτείες θα έχουν τον πρωτεύοντα ρόλο».
Η Κίνα τι ρόλο θα παίξει;
«Πιθανότατα θα υπάρξει ένα πρόβλημα στις σχέσεις της Κίνας με τις ΗΠΑ. Αν συμβεί όμως, δεν θα μείνει μεταξύ τους, θα εμπλακούν αναπόφευκτα και άλλα μέλη της παγκόσμιας κοινότητας όπως, για παράδειγμα, η Ευρωπαϊκή Ενωση και η Ινδία».
Ποια νομίζετε ότι θα είναι η αιτία; Απλώς η οικονομική ανάπτυξη της Κίνας;
«Προσέξτε τι συμβαίνει. Η βασική πηγή έντασης αυτήν τη στιγμή στον πλανήτη έχει δύο σκέλη. Από τη μία είναι η τεράστια οικονομική ανάπτυξη της Ανατολής και η μεταφορά κεφαλαίων από τη Δύση προς την Ανατολή, αλλά από την άλλη η στρατιωτική ισχύς παραμένει στη Δύση και κυρίως στην Αμερική. Αυτό συμβαίνει ίσως για πρώτη φορά στην Ιστορία, καθώς ως τώρα οι χώρες που είχαν οικονομική ισχύ είχαν και τη στρατιωτική υπεροπλία».
Να κάνουμε, λοιπόν, το μέλλον «σκεπτόμενο» και «συνεργό» μας. Αφού η Κίνα έχει τα χρήματα και η Αμερική τα όπλα, γιατί να μη συνεχίσουν οι Κινέζοι να πληρώνουν και να στηρίζουν την αμερικανική οικονομία, και έτσι να υπάρχει ειρήνη;
«Η πείρα δείχνει ότι οι άνθρωποι δεν κάνουμε την ιστορική εμπειρία “σκεπτόμενη” και “συνεργό”, όπως είπατε. Η Ιστορία κάνει τους ανθρώπους να σκεφτούν λίγο, αλλά δεν μαθαίνουν όσα θα μπορούσαν από αυτήν».
Πώς ξέρετε ότι η οικονομική κρίση του 2007-2008 δεν ήταν η βασική κρίση;
«Ενας άμεσος τρόπος να το καταλάβει κάποιος είναι να δει πόσο πιο έντονη και σοβαρή έχει γίνει η κρίση τώρα σε σχέση με το 2007. Οι Αμερικανοί άλλωστε έχουν την τάση ό,τι τους συμβαίνει να το ονομάζουν “το μεγαλύτερο στον κόσμο” ή ακόμη και “παγκόσμιο”. Βέβαια, καμιά φορά έχουν δίκιο, αλλά όχι πάντα».
Υπάρχει όμως πλέον αυτή η νέα αυτοκρατορία, η αμερικανική. Ποια είναι η διαφορά της από τις παλιές αυτοκρατορίες; «Υπάρχει μια πολύ σημαντική διαφορά, η οποία είναι αρνητική. Η αμερικανική αυτοκρατορία δεν συνοδεύεται από κανενός είδους πολιτική σκέψη και δομή, όπως συνέβαινε με τις αυτοκρατορίες του 19ου αιώνα. Η Αμερική έχει θέσει μερικές βασικές προϋποθέσεις και προαπαιτούμενα η ίδια για τον εαυτό της, που είναι αυθαίρετα, χωρίς καμία πολιτική σκέψη και δομή, και τα οποία τα έχει μεταφέρει και στην υπόλοιπη ανθρωπότητα. Αντίθετα, οι αυτοκρατορίες του 19ου αιώνα προσπάθησαν να δώσουν μια συγκεκριμένη πολιτική μορφή σε μια οικονομική διαδικασία διεθνοποίησης που επιχειρούσαν».
Να εξετάσουμε πάλι τον 19ο αιώνα όχι για να καταλάβουμε τους Αμερικανούς, αλλά για να εκτιμήσουμε τα βασικά τους ιστορικά λάθη...
«Νομίζω ότι θα πρέπει να ξαναδούμε τον 19ο αιώνα και να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε τις τότε αυτοκρατορίες όχι απλώς ως βάναυσες και ανήθικες αποικιοκρατικές δυνάμεις, όπου άνθρωποι κατέκτησαν ανθρώπους. Πρέπει να τις δούμε και να τις κατανοήσουμε ως μια συνέπεια της επέκτασης του εμπορίου και της βιομηχανίας και της δημιουργίας οικονομικών σχέσεων μεταξύ των πρώτων παραγωγών, και τελικά των σχέσεων μεταξύ της περιφέρειας και της μητρόπολης. Οι αυτοκρατορίες ήταν οι πολιτικές δομές που εν μέρει ενσυνείδητα και εν μέρει ασυνείδητα έλεγχαν τις διάφορες οικονομικές διαδικασίες, συγκρατώντας έτσι τις δυνάμεις που τις αποτελούσαν. Στα τέλη του 19ου αιώνα είδαμε να συμβαίνουν δύο σημαντικά πράγματα που δεν τα έχουμε δει ακόμη να συμβαίνουν στην παρούσα περίοδο της παγκοσμιοποίησης. Πρώτον, είδαμε πολύ μεγαλύτερη ροή χρήματος από τον ανεπτυγμένο κόσμο εκείνης της εποχήςπρος τον τότε υπό ανάπτυξη κόσμο και, δεύτερον, υπήρξε μια τεράστια μετακίνηση πληθυσμών, οι οποίοι βρήκαν έτσι μια καλύτερη ζωή. Αντίθετα, αυτό που επέβαλε η Αμερική, αρχικά το 1918 και ύστερα το 1945, ήταν ένας κόσμος από πολλά διαφορετικά έθνη. Κατόπιν τα ένωσαν όλα μαζί και τα ονόμασαν Ηνωμένα Εθνη. Τα Ηνωμένα Εθνη όμως ένωσαν ό,τι πρωτύτερα είχε διαιρεθεί. Πρώτα χωρίστηκε ο κόσμος σε ό,τι ο καθένας θεωρούσε ή υπέθετε ότι ήταν το έθνος του και μετά τους ένωσαν στα Ηνωμένα Εθνη».
Μέσα από τη μελέτη σας στη γερμανική λογοτεχνία έχετε βγάλει κάποιο συμπέρασμα για τη συμπεριφορά της Aνγκελα Μέρκελ και τον λόγο που προκάλεσε τόσα προβλήματα στην Ελλάδα και στην Ευρώπη;
«Δεν ξέρω και πολλά για την προσωπικότητά της, αλλά σίγουρα έπαιξε σημαντικό ρόλο ότι μετά τον πόλεμο δεν μεγάλωσε στη Δυτική Γερμανία, η οποία ήταν από τότε μέρος της Δυτικής Ευρώπης και μέρος μιας ευρύτερα Ενωμένης Ευρώπης. Η Μέρκελ, λοιπόν, ζώντας στην Ανατολική Γερμανία, δεν μεγάλωσε με την ενωμένη Ευρώπη στο μυαλό της, αντίθετα μεγάλωσε έχοντας έχθρα απέναντι σε αυτήν την ιδέα. Είναι πρακτικά πολύ δύσκολο αυτό να μην έπαιξε ρόλο».
Επομένως, εκδηλώθηκε αυτή η έχθρα για τη «Δυτική» Ευρωπαϊκή Ενωση; «Εμείς οι άνθρωποι ξεχνάμε ότι με το να γίνει κάποιος πολιτικός, ακόμη και αρχηγός κράτους, δεν παύει να κουβαλάει όλα τα στοιχεία του χαρακτήρα του που είχε ως “απλός” άνθρωπος».
Πώς βλέπετε την Ελλάδα μέσα σε όλη αυτήν την κατάσταση που έχει δημιουργηθεί;
«Είναι απλό. Η Ελλάδα βρίσκεται στην άτυχη θέση αυτού που πηγαίνει μπροστά. Συναντάει όλες τις μεγάλες και άγνωστες δυσκολίες πρώτος. Είναι εντελώς δυσανάλογες η φασαρία που προκλήθηκε και η ζημία που κινδυνεύει να πάθει η Ελλάδα σε σχέση με το μέγεθος της οικονομίας της. Απλώς συνέβη για διάφορους λόγους να εμφανιστούν για πρώτη φορά στην Ελλάδα τα προβλήματα που δημιουργούνται από το να έχεις νομισματική ένωση χωρίς να έχει προηγηθεί πρώτα μια ξεκάθαρη οικονομική ένωση. Αυτό είναι κάτι που στην Ευρώπη, στις αρχές της δεκαετίας του ’90, με την πτώση της Σοβιετικής Ενωσης, κανένας δεν ήταν προετοιμασμένος να το δει, παρ’ ότι ολόκληρη η ανθρώπινη οικονομική ιστορία μάς λέει ότι δεν μπορείς να έχεις νομισματική ένωση χωρίς οικονομική ένωση».
Ολα γύρω από την Ευρωπαϊκή Ενωση έγιναν με μεγάλη ευκολία. Μήπως αυτό γεννάει υποψίες; Μήπως μοιάζει σαν να βιάζονταν, ώστε η δραστηριότητά της να περιοριστεί στον οικονομικό τομέα, κάτι που ήταν συμβατό με την αμερικανική θεώρηση της Ευρώπης;
«Ναι. Από τον πρώτο καιρό γέννησε υποψίες. Το ευρώ το πέταξαν στην αρένα χωρίς να έχουν εξασφαλίσει τις σωστές προϋποθέσεις. Για όσο καιρό οι οικονομικές συνθήκες, παρ’ ότι ήταν κόντρα στη στοιχειώδη λογική, το επέτρεπαν, το ευρώ δεν έδειχνε να έχει πρόβλημα. Τώρα αποκαλύφθηκε το πρόβλημα και το ερώτημα είναι πώς θα αναπτυχθεί τώρα πλέον η λογική του ευρώ».
Η Ευρώπη των «15» ή η Ευρώπη των «27» θέλει άλλες δομές και άλλους τρόπους διοίκησης από αυτούς που ήταν επαρκείς για τους «6» και τους «12»;
«Ασφαλώς! Πιστεύω ότι τώρα η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει μόνο δύο δρόμους. Είτε να σταματήσει εδώ, να διασπαστεί και να αποχωρήσουν κάποια μέλη από το ευρώ είτε να διευρυνθεί και να δημιουργηθεί μία ακόμη μεγαλύτερη ένωση κρατών, ελπίζοντας ότι αυτό θα λύσει τα προβλήματα στην πορεία. Δεν βλέπω άλλη εναλλακτική. Οποια όμως από τις δύο λύσεις και να επιλεγεί, χρειάζονται πάρα πολύ σοβαρές αλλαγές στη διάθεση και στη συμπεριφορά των μελών της ΕΕ και προς τον εαυτό τους αλλά και προς τους άλλους εταίρους».
Η Ελλάδα κινδυνεύει να βγει ή θα έπρεπε να αποχωρήσει από το ευρώ;
«Κατ’ αρχάς να σας πω ότι αν υπήρχε η πραγματική οικονομική ένωση, τότε πολύ δύσκολα ο προϋπολογισμός της Ελλάδας θα είχε φτάσει σε αυτό το τόσο κακό σημείο. Για το αν πρέπει να αποχωρήσετε από το ευρώ, απλώς δείτε τα γεγονότα και χρησιμοποιήστε την κοινή λογική. Πρώτα πρέπει εσείς οι Ελληνες να αποκτήσετε γνώση για αυτήν την κατάσταση που σας προέκυψε. Είναι άλλο το να αντιληφθείτε την κατάσταση και άλλο να τη συνειδητοποιήσετε με την έννοια της γνώσης».
Εχω διαβάσει ότι υποστηρίζετε τη δημιουργία μιας παγκόσμιας κυβέρνησης.
«Υποστηρίζω αυτό που αποκαλώ “παγκόσμια διακυβέρνηση”, η οποία είναι μια διαδικασία διακυβέρνησης και όχι μια παγκόσμια κυβέρνηση η οποία είναι ουτοπική και δεν υπάρχει κανένας λόγος για τη δημιουργία της».
Είστε μελετητής του Γκαίτε και τον διδάσκετε εδώ στο MagdaleneCollege. O Γκαίτε έχει πει ότι «μια πραγματικά καλή κυβέρνηση είναι η κυβέρνηση που μας μαθαίνει να κυβερνάμε τον εαυτό μας».
«Αυτός ακριβώς εννοώ ότι πρέπει να είναι ο τελικός σκοπός μιας παγκόσμιας διακυβέρνησης. Ο Γκαίτε έχει πει τόσο πολλά και σημαντικά πράγματα. Δεν ήταν ένας απλός εθνικός ποιητής, ήταν μια παγκόσμια μορφή που κατέκτησε σχεδόν κάθε πνευματικό τομέα. Είναι στην ουσία αυτός που επινόησε τον όρο “παγκόσμια λογοτεχνία”».
Γι’ αυτό έχει αναγορευτεί ο τελευταίος «homouniversalis»;
«Είχε προβλέψει έναν κόσμο στον οποίο ένας Ευρωπαίος, όπως ο ίδιος, θα μπορούσε να είναι σε άμεση επαφή με κάποιον στην Αμερική, στην Αφρική, στην Αυστραλία, στην Κίνα και στην Ινδία και να αναπτύσσουν έναν παγκόσμιο διάλογο. Στην πραγματικότητα μιλούσε από τον 17ο αιώνα για μία από τις πρώτες μορφές ενός παγκόσμιου οργανισμού, “τη Δημοκρατία των Γραμμάτων”. Εχω αφιερώσει πολύ χρόνο διδάσκοντας Γκαίτε, Χέγκελ και Μαρξ εδώ στο πανεπιστήμιο, αλλά εξαιτίας του ενδιαφέροντός μου για τη θεολογία έχω ασχοληθεί πολύ και με τον τρόπο με τον οποίο επιδρούν οι διάφορες ιδέες στην κοινωνία και με το πώς μπορούμε να αντιληφθούμε την Ευρώπη τώρα και στο παρελθόν. Κοιτάξτε, όλη η γνώση για αυτό που μας συμβαίνει τώρα, για αυτό που πιθανόν θα έρθει αλλά και για τις λύσεις που υπάρχουν είναι εκεί. Στην ανθρώπινη Ιστορία. Είναι στην ανθρώπινη φύση να έχουμε την εντύπωση, αν όχι τη βεβαιότητα, ότι είμαστε το κέντρο όλης της ιστορικής διαδρομής του πλανήτη και πως ό,τι μας συμβαίνει είναι το πιο σημαντικό από καταβολής κόσμου. Δεν είναι έτσι όμως».
Ο Νίκολας Μπόιλ, ευγενέστατος, μας συνόδευσε ως την είσοδο του κολεγίου. «Μη σκεφτείτε απόψε την κουβέντα μας. Από αύριο. Περάστε καλά στο Λονδίνο, είναι πολύ ωραία πόλη». Είχε δίκιο, αλλά μια αναπόφευκτη, νοερή, γρήγορη επανάληψη της κουβέντας που μόλις είχαμε έφερε τη σκέψη ότι τελικά οι άνθρωποι ζούμε τόσο άσχημα επειδή καταφθάνουμε στο παρόν μας πάντα ανέτοιμοι, ανίκανοι και ανόητοι. Γι’ αυτό όλα όσα μάς τυχαίνουν φαινομενικά, χωρίς να τα επιδιώκουμε και χωρίς να τα θέλουμε, είναι τελικά πάντοτε δίκαια, με έναν τρόπο ξεκάθαρο και αναμφίβολο.
Το βιβλίο του Νίκολας Μπόιλ «2014: How to Survive the Next World Crisis» κυκλοφορεί στα αγγλικά από τις εκδόσεις Continuum (www.continuumbooks.com και www.amazon.co.uk).
Δημοσιεύθηκε στο BHMagazino, τεύχος 515, σελ. 20-24, 29/08/2010.
Φεύγοντας από τη συνέντευξη με τον καθηγητή Νίκολας Μπόιλ άφησα πίσω μου τον διχασμό με τον οποίο είχα πάει να τον συναντήσω. Αναρωτιόμουν, καθ’ οδόν προς το Κέιμπριτζ, πώς μπορεί κάποιος να γνωρίζει ότι θα έρθει μια μεγάλη κρίση, και μάλιστα το 2014. Από την άλλη όμως, η υπόθεση αυτή ανήκει σε έναν πολύ σημαντικό επιστήμονα τόσο στη Βρετανία όσο και στην παγκόσμια ακαδημαϊκή κοινότητα. Καθηγητή γερμανικής φιλοσοφίας στο Κέιμπριτζ και πρόεδρο σε ένα από τα σπουδαιότερα κολέγια του κόσμου, το Magdalene College, έναν ήδη βραβευμένο συγγραφέα για το βιβλίο «Γκαίτε, ο ποιητής και η εποχή του».
Αλλά και το τελευταίο του βιβλίο «2014: How to Survive the Next World Crisis» (2014: Πώς να επιβιώσουμε από την επόμενη παγκόσμια κρίση) είναι ήδη μπεστ σέλερ στη Βρετανία. «Ο κάθε αιώνας μοιάζει λίγο με έναν άνθρωπο που φτάνει 100 χρόνων...Συνήθως κάπου εκεί στη δεύτερη δεκαετία κάνει μια επιλογή που τον ακολουθεί και του καθορίζει όλη την υπόλοιπη ζωή του. Αυτή η δεύτερη δεκαετία ήταν η πιο σημαντική τους τελευταίους πέντε αιώνες» υποστηρίζει στο τελευταίο πόνημά του ο Νίκολας Μπόιλ. Και συγκεκριμένα σημειώνει τα παρακάτω ιστορικά γεγονότα:
Το 1517 ο Mαρτίνος Λούθηρος θυροκολλά τις περιώνυμες 95 «θέσεις» του στον ναό της Βυρτεμβέργης, προκαλώντας την αναμόρφωση της Εκκλησίας και τη Μεταρρύθμιση των διαμαρτυρομένων.
Το 1618 αρχίζει ο τριακονταετής πόλεμος. Η Κεντρική Ευρώπη καταστρέφεται ολοκληρωτικά, η οικονομία διαλύεται, ο χάρτης της ηπείρου αλλάζει δραματικά.
Το 1714 ο Οίκος του Ανόβερου επικρατεί στη Μεγάλη Βρετανία, εγκαινιάζοντας μια εποχή που στην κορύφωσή της θα χαρακτήριζε όλον τον κόσμο: την Βικτωριανή εποχή. Σε αυτό το διάστημα δημιουργούνται οι οικονομικές και πολιτικές συνθήκες για τη βιομηχανική επανάσταση.
Το 1815 γίνεται το συνέδριο της Βιέννης αμέσως μετά την ήττα του Ναπολέοντα στο Βατερλό και ξανασχεδιάζεται ο χάρτης της Ευρώπης. Δημιουργούνται οι σφαίρες επιρροής Γαλλίας, Αυστρίας, Ρωσίας και Βρετανίας. Το Συνέδριο της Βιέννης ήταν το πρότυπο για τη δημιουργία της Κοινωνίας των Εθνών και μετέπειτα των Ηνωμένων Εθνών.
Το 1914 ξεσπά ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος με εκατομμύρια νεκρούς, που έθεσε τη βάση για τις παγκόσμιες διαμάχες του 21ου αιώνα, τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και τον Ψυχρό Πόλεμο.
Τελικά μήπως η ανθρώπινη Ιστορία είναι αναμνήσεις από το μέλλον μας;
Ο καθηγητής Νίκολας Μπόιλ μας υποδέχτηκε στο μικρό διαμέρισμα των 40 τ.μ. κοντά στην είσοδο του κολεγίου. «Συγγνώμη για το χάος. Είναι σαν το γραφείο μου» μας είπε δείχνοντας το γραφείο του, στο οποίο όντως επικρατούσε χάος. «Ειλικρινά χαίρομαι που είστε από την Ελλάδα, έχω απέραντο σεβασμό για την Ελλάδα, όπως έχει κάθε νοήμων άνθρωπος στην Ευρώπη».
Αφού μου λέτε αυτό για την Ελλάδα, θα ήθελα να μου πείτε πρώτα τη γνώμη σας για το εξής: Ενας φιλόσοφος τον οποίο μελετάτε είναι ο Χέγκελ, ο οποίος είχε εκφράσει την ιδέα ότι οι λαοί της Ευρώπης έπρεπε να διακριθούν σε «ιστορικά» και «μη ιστορικά» έθνη. Στα «ιστορικά», τα οποία είναι αυτά που θα μπορούσαν να επιβιώσουν ως ανεξάρτητα κράτη, περιελάμβανε και την Ελλάδα...
«Κοιτάξτε τι έχει συμβεί με την Ελλάδα και τον ελληνικό πολιτισμό. Ενα αρκετά μεγάλο μέρος του ελληνικού πολιτισμού έχει χαθεί. Ενα άλλο μεγάλο μέρος το ενσωμάτωσαν οι Ρωμαίοι και έτσι αργότερα πέρασε στη βυζαντινή παράδοση. Υπήρχε και ένα κομμάτι “χαμένο”, που ανακαλύφθηκε και πάλι μετά την Αναγέννηση. Ανεξάρτητα όμως από τον τρόπο με τον οποίο επιβίωσε, αυτό το κομμάτι του ελληνικού πολιτισμού είναι αρκετό ώστε η Ελλάδα να θεωρείται η πηγή από την οποία “ανάβλυσε” η Ευρώπη».
Πολύ ωραίο αυτό που είπατε. Θα μιλήσουμε και αργότερα για την Ελλάδα. Ας περάσουμε όμως τώρα στο βιβλίο σας «2014: Πώς να επιβιώσουμε από την επόμενη παγκόσμια κρίση». Αλήθεια, προέκυψε μέσα από στατιστικές μελέτες ή από κάποια άλλη επιστημονική ανάλυση;
«Είναι ένα πεδίο στο οποίο δουλεύω εδώ και πολλά χρόνια. Οταν ενδιαφέρεσαι για τη γερμανική φιλοσοφία, όπως εγώ, υποθέτω ότι είναι αναπόφευκτο να έχεις την τάση να ενδιαφέρεσαι και για πολλά άλλα θέματα, όπως η πολιτική Ιστορία, για παράδειγμα. Αυτό συμβαίνει διότι οι γερμανοί φιλόσοφοι ασχολήθηκαν και έγραψαν για τα πάντα. Αναρωτιόμουν, λοιπόν, ποιες είναι οι παράλληλοι μεταξύ αυτών που συμβαίνουν τώρα και αυτών που συνέβησαν τους τελευταίους αιώνες, αλλά κυρίως πριν από 100 χρόνια. Αν μελετήσει κάποιος την ιστορία της παγκοσμιοποίησης, θα δει ότι με διαφορά το πιο σημαντικό επεισόδιό της παίχτηκε την περίοδο μεταξύ 1860 και 1914. Η παγκοσμιοποίηση είναι κάτι που συνέβη στο τέλος του 19ου αιώνα και τώρα απλώς ξαναγυρίζουμε στο πώς ήταν τα πράγματα τότε».
Επομένως, η Ιστορία κάνει κύκλους; «Οχι ακριβώς. Εδώ πρόκειται για μια συνέχεια. Αν κάποιος μελετήσει προσεκτικά εκείνη την περίοδο στο τέλος του 19ου αιώνα, θα παρατηρήσει ότι τότε ξεκίνησε μια διαδικασία, αυτή της παγκοσμιοποίησης, η οποία συνεχίζεται ως σήμερα, αφού πρώτα διακόπηκε από τα παγκόσμια γεγονότα που συνέβησαν μεταξύ 1914 και 1989. Στην ουσία είναι, όπως τον αποκαλώ στο βιβλίο μου “Who Are We Now?”, ο “75ετής πόλεμος”. Βλέπω τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ως συνέχεια του Α΄ και τον Ψυχρό Πόλεμο ως συνέχεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ολη αυτήν την περίοδο των 75 ετών, από το 1914 ως το 1989, τη βλέπω ως μια περίοδο όπου οι αυτοκρατορίες που είχαν δημιουργηθεί τον 19ο αιώνα αποσυντέθηκαν με αμοιβαίους πολέμους».
Αρα η ανθρωπότητα περνάει κάθε τόσο από το ίδιο σημείο;
«Ακριβώς. Και αυτό είναι που λέω στο “2014”. Η Ιστορία κατά μία έννοια επαναλαμβάνεται περίπου κάθε 100 χρόνια, καθώς τα 100 χρόνια είναι αρκετά για να ξεχάσουν οι άνθρωποι τα μαθήματα του παρελθόντος. Εχουν μεσολαβήσει αρκετές γενιές, ώστε να σβήσει ουσιαστικά η ιστορική μνήμη. Βέβαια, κρατήστε στο μυαλό σας ότι υπάρχουν και αυτοί που οι ιστορικοί τούς ονομάζουμε διευρυμένους αιώνες, με την έννοια ότι κάποια γεγονότα τους στην ουσία ξεκινούν στο τέλος του προηγούμενου ή τελειώνουν στην αρχή του επόμενου».
Στο βιβλίο σας λέτε ότι η κρίση θα έρθει το 2014. Πόσα χρόνια περιθώριο δίνετε πριν ή έπειτα από αυτήν τη χρονιά για να προκύψει αυτή η μεγάλη κρίση;
«Μεταξύ 2014 και 2018, δηλαδή προτού τελειώσει η δεύτερη δεκαετία του αιώνα. Σε κάποιο σημείο στο πολύ κοντινό μέλλον, δηλαδή στην αρχή της δεκαετίας, θα έχουμε φτάσει και πάλι, όπως το 1914, σε ένα πολύ σημαντικό σταυροδρόμι όπου θα πρέπει να ληφθεί μια πολύ σημαντική απόφαση. Αυτή η απόφαση θα είναι είτε αρνητική, όπως ήταν η απόφαση για τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, είτε θετική, με την έννοια ενός ξεκινήματος και μιας επιτυχημένης ώθησης προς το μέλλον».
Επομένως, λέτε ότι δεν είναι σίγουρο πως η εξέλιξη θα είναι αρνητική. Αλλωστε συνέβησαν και πολύ θετικά γεγονότα στις αρχές των προηγούμενων αιώνων.
«Σωστά! Είναι θέμα απόφασης εκείνων που θα έχουν την ευθύνη εκείνη την περίοδο».
Ποιος θα πάρει αυτήν την απόφαση; Οι ΗΠΑ;
«Αναγκαστικά οι Ηνωμένες Πολιτείες θα έχουν τον πρωτεύοντα ρόλο».
Η Κίνα τι ρόλο θα παίξει;
«Πιθανότατα θα υπάρξει ένα πρόβλημα στις σχέσεις της Κίνας με τις ΗΠΑ. Αν συμβεί όμως, δεν θα μείνει μεταξύ τους, θα εμπλακούν αναπόφευκτα και άλλα μέλη της παγκόσμιας κοινότητας όπως, για παράδειγμα, η Ευρωπαϊκή Ενωση και η Ινδία».
Ποια νομίζετε ότι θα είναι η αιτία; Απλώς η οικονομική ανάπτυξη της Κίνας;
«Προσέξτε τι συμβαίνει. Η βασική πηγή έντασης αυτήν τη στιγμή στον πλανήτη έχει δύο σκέλη. Από τη μία είναι η τεράστια οικονομική ανάπτυξη της Ανατολής και η μεταφορά κεφαλαίων από τη Δύση προς την Ανατολή, αλλά από την άλλη η στρατιωτική ισχύς παραμένει στη Δύση και κυρίως στην Αμερική. Αυτό συμβαίνει ίσως για πρώτη φορά στην Ιστορία, καθώς ως τώρα οι χώρες που είχαν οικονομική ισχύ είχαν και τη στρατιωτική υπεροπλία».
Να κάνουμε, λοιπόν, το μέλλον «σκεπτόμενο» και «συνεργό» μας. Αφού η Κίνα έχει τα χρήματα και η Αμερική τα όπλα, γιατί να μη συνεχίσουν οι Κινέζοι να πληρώνουν και να στηρίζουν την αμερικανική οικονομία, και έτσι να υπάρχει ειρήνη;
«Η πείρα δείχνει ότι οι άνθρωποι δεν κάνουμε την ιστορική εμπειρία “σκεπτόμενη” και “συνεργό”, όπως είπατε. Η Ιστορία κάνει τους ανθρώπους να σκεφτούν λίγο, αλλά δεν μαθαίνουν όσα θα μπορούσαν από αυτήν».
Πώς ξέρετε ότι η οικονομική κρίση του 2007-2008 δεν ήταν η βασική κρίση;
«Ενας άμεσος τρόπος να το καταλάβει κάποιος είναι να δει πόσο πιο έντονη και σοβαρή έχει γίνει η κρίση τώρα σε σχέση με το 2007. Οι Αμερικανοί άλλωστε έχουν την τάση ό,τι τους συμβαίνει να το ονομάζουν “το μεγαλύτερο στον κόσμο” ή ακόμη και “παγκόσμιο”. Βέβαια, καμιά φορά έχουν δίκιο, αλλά όχι πάντα».
Υπάρχει όμως πλέον αυτή η νέα αυτοκρατορία, η αμερικανική. Ποια είναι η διαφορά της από τις παλιές αυτοκρατορίες; «Υπάρχει μια πολύ σημαντική διαφορά, η οποία είναι αρνητική. Η αμερικανική αυτοκρατορία δεν συνοδεύεται από κανενός είδους πολιτική σκέψη και δομή, όπως συνέβαινε με τις αυτοκρατορίες του 19ου αιώνα. Η Αμερική έχει θέσει μερικές βασικές προϋποθέσεις και προαπαιτούμενα η ίδια για τον εαυτό της, που είναι αυθαίρετα, χωρίς καμία πολιτική σκέψη και δομή, και τα οποία τα έχει μεταφέρει και στην υπόλοιπη ανθρωπότητα. Αντίθετα, οι αυτοκρατορίες του 19ου αιώνα προσπάθησαν να δώσουν μια συγκεκριμένη πολιτική μορφή σε μια οικονομική διαδικασία διεθνοποίησης που επιχειρούσαν».
Να εξετάσουμε πάλι τον 19ο αιώνα όχι για να καταλάβουμε τους Αμερικανούς, αλλά για να εκτιμήσουμε τα βασικά τους ιστορικά λάθη...
«Νομίζω ότι θα πρέπει να ξαναδούμε τον 19ο αιώνα και να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε τις τότε αυτοκρατορίες όχι απλώς ως βάναυσες και ανήθικες αποικιοκρατικές δυνάμεις, όπου άνθρωποι κατέκτησαν ανθρώπους. Πρέπει να τις δούμε και να τις κατανοήσουμε ως μια συνέπεια της επέκτασης του εμπορίου και της βιομηχανίας και της δημιουργίας οικονομικών σχέσεων μεταξύ των πρώτων παραγωγών, και τελικά των σχέσεων μεταξύ της περιφέρειας και της μητρόπολης. Οι αυτοκρατορίες ήταν οι πολιτικές δομές που εν μέρει ενσυνείδητα και εν μέρει ασυνείδητα έλεγχαν τις διάφορες οικονομικές διαδικασίες, συγκρατώντας έτσι τις δυνάμεις που τις αποτελούσαν. Στα τέλη του 19ου αιώνα είδαμε να συμβαίνουν δύο σημαντικά πράγματα που δεν τα έχουμε δει ακόμη να συμβαίνουν στην παρούσα περίοδο της παγκοσμιοποίησης. Πρώτον, είδαμε πολύ μεγαλύτερη ροή χρήματος από τον ανεπτυγμένο κόσμο εκείνης της εποχήςπρος τον τότε υπό ανάπτυξη κόσμο και, δεύτερον, υπήρξε μια τεράστια μετακίνηση πληθυσμών, οι οποίοι βρήκαν έτσι μια καλύτερη ζωή. Αντίθετα, αυτό που επέβαλε η Αμερική, αρχικά το 1918 και ύστερα το 1945, ήταν ένας κόσμος από πολλά διαφορετικά έθνη. Κατόπιν τα ένωσαν όλα μαζί και τα ονόμασαν Ηνωμένα Εθνη. Τα Ηνωμένα Εθνη όμως ένωσαν ό,τι πρωτύτερα είχε διαιρεθεί. Πρώτα χωρίστηκε ο κόσμος σε ό,τι ο καθένας θεωρούσε ή υπέθετε ότι ήταν το έθνος του και μετά τους ένωσαν στα Ηνωμένα Εθνη».
Μέσα από τη μελέτη σας στη γερμανική λογοτεχνία έχετε βγάλει κάποιο συμπέρασμα για τη συμπεριφορά της Aνγκελα Μέρκελ και τον λόγο που προκάλεσε τόσα προβλήματα στην Ελλάδα και στην Ευρώπη;
«Δεν ξέρω και πολλά για την προσωπικότητά της, αλλά σίγουρα έπαιξε σημαντικό ρόλο ότι μετά τον πόλεμο δεν μεγάλωσε στη Δυτική Γερμανία, η οποία ήταν από τότε μέρος της Δυτικής Ευρώπης και μέρος μιας ευρύτερα Ενωμένης Ευρώπης. Η Μέρκελ, λοιπόν, ζώντας στην Ανατολική Γερμανία, δεν μεγάλωσε με την ενωμένη Ευρώπη στο μυαλό της, αντίθετα μεγάλωσε έχοντας έχθρα απέναντι σε αυτήν την ιδέα. Είναι πρακτικά πολύ δύσκολο αυτό να μην έπαιξε ρόλο».
Επομένως, εκδηλώθηκε αυτή η έχθρα για τη «Δυτική» Ευρωπαϊκή Ενωση; «Εμείς οι άνθρωποι ξεχνάμε ότι με το να γίνει κάποιος πολιτικός, ακόμη και αρχηγός κράτους, δεν παύει να κουβαλάει όλα τα στοιχεία του χαρακτήρα του που είχε ως “απλός” άνθρωπος».
Πώς βλέπετε την Ελλάδα μέσα σε όλη αυτήν την κατάσταση που έχει δημιουργηθεί;
«Είναι απλό. Η Ελλάδα βρίσκεται στην άτυχη θέση αυτού που πηγαίνει μπροστά. Συναντάει όλες τις μεγάλες και άγνωστες δυσκολίες πρώτος. Είναι εντελώς δυσανάλογες η φασαρία που προκλήθηκε και η ζημία που κινδυνεύει να πάθει η Ελλάδα σε σχέση με το μέγεθος της οικονομίας της. Απλώς συνέβη για διάφορους λόγους να εμφανιστούν για πρώτη φορά στην Ελλάδα τα προβλήματα που δημιουργούνται από το να έχεις νομισματική ένωση χωρίς να έχει προηγηθεί πρώτα μια ξεκάθαρη οικονομική ένωση. Αυτό είναι κάτι που στην Ευρώπη, στις αρχές της δεκαετίας του ’90, με την πτώση της Σοβιετικής Ενωσης, κανένας δεν ήταν προετοιμασμένος να το δει, παρ’ ότι ολόκληρη η ανθρώπινη οικονομική ιστορία μάς λέει ότι δεν μπορείς να έχεις νομισματική ένωση χωρίς οικονομική ένωση».
Ολα γύρω από την Ευρωπαϊκή Ενωση έγιναν με μεγάλη ευκολία. Μήπως αυτό γεννάει υποψίες; Μήπως μοιάζει σαν να βιάζονταν, ώστε η δραστηριότητά της να περιοριστεί στον οικονομικό τομέα, κάτι που ήταν συμβατό με την αμερικανική θεώρηση της Ευρώπης;
«Ναι. Από τον πρώτο καιρό γέννησε υποψίες. Το ευρώ το πέταξαν στην αρένα χωρίς να έχουν εξασφαλίσει τις σωστές προϋποθέσεις. Για όσο καιρό οι οικονομικές συνθήκες, παρ’ ότι ήταν κόντρα στη στοιχειώδη λογική, το επέτρεπαν, το ευρώ δεν έδειχνε να έχει πρόβλημα. Τώρα αποκαλύφθηκε το πρόβλημα και το ερώτημα είναι πώς θα αναπτυχθεί τώρα πλέον η λογική του ευρώ».
Η Ευρώπη των «15» ή η Ευρώπη των «27» θέλει άλλες δομές και άλλους τρόπους διοίκησης από αυτούς που ήταν επαρκείς για τους «6» και τους «12»;
«Ασφαλώς! Πιστεύω ότι τώρα η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει μόνο δύο δρόμους. Είτε να σταματήσει εδώ, να διασπαστεί και να αποχωρήσουν κάποια μέλη από το ευρώ είτε να διευρυνθεί και να δημιουργηθεί μία ακόμη μεγαλύτερη ένωση κρατών, ελπίζοντας ότι αυτό θα λύσει τα προβλήματα στην πορεία. Δεν βλέπω άλλη εναλλακτική. Οποια όμως από τις δύο λύσεις και να επιλεγεί, χρειάζονται πάρα πολύ σοβαρές αλλαγές στη διάθεση και στη συμπεριφορά των μελών της ΕΕ και προς τον εαυτό τους αλλά και προς τους άλλους εταίρους».
Η Ελλάδα κινδυνεύει να βγει ή θα έπρεπε να αποχωρήσει από το ευρώ;
«Κατ’ αρχάς να σας πω ότι αν υπήρχε η πραγματική οικονομική ένωση, τότε πολύ δύσκολα ο προϋπολογισμός της Ελλάδας θα είχε φτάσει σε αυτό το τόσο κακό σημείο. Για το αν πρέπει να αποχωρήσετε από το ευρώ, απλώς δείτε τα γεγονότα και χρησιμοποιήστε την κοινή λογική. Πρώτα πρέπει εσείς οι Ελληνες να αποκτήσετε γνώση για αυτήν την κατάσταση που σας προέκυψε. Είναι άλλο το να αντιληφθείτε την κατάσταση και άλλο να τη συνειδητοποιήσετε με την έννοια της γνώσης».
Εχω διαβάσει ότι υποστηρίζετε τη δημιουργία μιας παγκόσμιας κυβέρνησης.
«Υποστηρίζω αυτό που αποκαλώ “παγκόσμια διακυβέρνηση”, η οποία είναι μια διαδικασία διακυβέρνησης και όχι μια παγκόσμια κυβέρνηση η οποία είναι ουτοπική και δεν υπάρχει κανένας λόγος για τη δημιουργία της».
Είστε μελετητής του Γκαίτε και τον διδάσκετε εδώ στο MagdaleneCollege. O Γκαίτε έχει πει ότι «μια πραγματικά καλή κυβέρνηση είναι η κυβέρνηση που μας μαθαίνει να κυβερνάμε τον εαυτό μας».
«Αυτός ακριβώς εννοώ ότι πρέπει να είναι ο τελικός σκοπός μιας παγκόσμιας διακυβέρνησης. Ο Γκαίτε έχει πει τόσο πολλά και σημαντικά πράγματα. Δεν ήταν ένας απλός εθνικός ποιητής, ήταν μια παγκόσμια μορφή που κατέκτησε σχεδόν κάθε πνευματικό τομέα. Είναι στην ουσία αυτός που επινόησε τον όρο “παγκόσμια λογοτεχνία”».
Γι’ αυτό έχει αναγορευτεί ο τελευταίος «homouniversalis»;
«Είχε προβλέψει έναν κόσμο στον οποίο ένας Ευρωπαίος, όπως ο ίδιος, θα μπορούσε να είναι σε άμεση επαφή με κάποιον στην Αμερική, στην Αφρική, στην Αυστραλία, στην Κίνα και στην Ινδία και να αναπτύσσουν έναν παγκόσμιο διάλογο. Στην πραγματικότητα μιλούσε από τον 17ο αιώνα για μία από τις πρώτες μορφές ενός παγκόσμιου οργανισμού, “τη Δημοκρατία των Γραμμάτων”. Εχω αφιερώσει πολύ χρόνο διδάσκοντας Γκαίτε, Χέγκελ και Μαρξ εδώ στο πανεπιστήμιο, αλλά εξαιτίας του ενδιαφέροντός μου για τη θεολογία έχω ασχοληθεί πολύ και με τον τρόπο με τον οποίο επιδρούν οι διάφορες ιδέες στην κοινωνία και με το πώς μπορούμε να αντιληφθούμε την Ευρώπη τώρα και στο παρελθόν. Κοιτάξτε, όλη η γνώση για αυτό που μας συμβαίνει τώρα, για αυτό που πιθανόν θα έρθει αλλά και για τις λύσεις που υπάρχουν είναι εκεί. Στην ανθρώπινη Ιστορία. Είναι στην ανθρώπινη φύση να έχουμε την εντύπωση, αν όχι τη βεβαιότητα, ότι είμαστε το κέντρο όλης της ιστορικής διαδρομής του πλανήτη και πως ό,τι μας συμβαίνει είναι το πιο σημαντικό από καταβολής κόσμου. Δεν είναι έτσι όμως».
Ο Νίκολας Μπόιλ, ευγενέστατος, μας συνόδευσε ως την είσοδο του κολεγίου. «Μη σκεφτείτε απόψε την κουβέντα μας. Από αύριο. Περάστε καλά στο Λονδίνο, είναι πολύ ωραία πόλη». Είχε δίκιο, αλλά μια αναπόφευκτη, νοερή, γρήγορη επανάληψη της κουβέντας που μόλις είχαμε έφερε τη σκέψη ότι τελικά οι άνθρωποι ζούμε τόσο άσχημα επειδή καταφθάνουμε στο παρόν μας πάντα ανέτοιμοι, ανίκανοι και ανόητοι. Γι’ αυτό όλα όσα μάς τυχαίνουν φαινομενικά, χωρίς να τα επιδιώκουμε και χωρίς να τα θέλουμε, είναι τελικά πάντοτε δίκαια, με έναν τρόπο ξεκάθαρο και αναμφίβολο.
Το βιβλίο του Νίκολας Μπόιλ «2014: How to Survive the Next World Crisis» κυκλοφορεί στα αγγλικά από τις εκδόσεις Continuum (www.continuumbooks.com και www.amazon.co.uk).
Δημοσιεύθηκε στο BHMagazino, τεύχος 515, σελ. 20-24, 29/08/2010.
